2013-06-26
Współpraca służby bhp i społecznych inspektorów pracy
O współpracy społecznych inspektorów pracy (przedstawicieli związków zawodowych) z pracownikami służby bhp na w zakładach pracy dyskutowano podczas konferencji „Współpraca na rzecz bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie”, zorganizowanej przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy we współpracy z Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Pracowników Służby BHP i Komisją Krajową NSZZ „Solidarność” w ramach europejskiej kampanii informacyjnej „Partnerstwo dla prewencji”. Konferencja odbyła się 14 czerwca w Sobieszewie koło Gdańska i składała się z dwóch sesji. W pierwszej części zaproszeni prelegenci przedstawili działania na rzecz partnerstwa w tworzeniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w zakładach, natomiast w drugiej odbył się panel dyskusyjny, w którym – opierając się na wynikach badań ankietowych – dyskutowano w jakich obszarach i w jakiej formie społeczni inspektorzy pracy czy przedstawiciele związków zawodowych mogą bardziej efektywnie współpracować z pracownikami służby bhp.
Uczestników konferencji – pracodawców, przedstawicieli organizacji zrzeszających pracodawców, związkowców, specjalistów ds. bhp, inspektorów pracy, ekspertów – powitali: prof. Danuta Koradecka, dyrektor CIOP-PIB, która prowadziła konferencję; Tadeusz Majchrowicz, zastępca przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”; Marek Nościusz, prezes Zarządu Głównego OSPSBHP; Leszek Zając, zastępca Głównego Inspektora Pracy, który odczytał list intencyjny do uczestników od Iwony Hickiewicz, Głównej Inspektor Pracy.
– Społeczna kampania informacyjna to jeden ze sposobów przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społecznym przez przekonanie odbiorców do zachowań prospołecznych lub do zaniechania zachowań niepożądanych – powiedziała prof. Koradecka, przedstawiając założenia i cele europejskiej kampanii „Partnerstwo dla prewencji”, która prowadzona jest od 2012 r. Celem kampanii jest uświadomienie pracodawcom i kadrze kierowniczej oraz pracownikom wagi współpracy na rzecz ograniczania ryzyka z przyczyn etycznych, praktycznych, prawnych i ekonomicznych, a także zapewnienie pracodawcom prostych wskazówek dotyczących zarządzania bezpieczeństwem pracy, dostarczenie im praktycznych informacji i narzędzi do promowania kultury bezpieczeństwa pracy. Jednak najważniejsza jest rola przywódcza kadry zarządzającej. Pełna współpraca pracodawcy z pracownikami, otwarty dialog, efektywny system komunikacji „góra – dół – góra”, wspólne rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji, wysoka jakość szkoleń – to cechy silnego przywództwa. Porównując do innych krajów poziom zaangażowania kierownictwa i współudział w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa w polskich przedsiębiorstwach, jesteśmy w grupie takich krajów jak m.in. Czechy, Słowacja, Litwa, Estonia, Rosja. Największe zaangażowanie i współudział pracowników na rzecz bezpieczeństwa widoczne jest w krajach skandynawskich. Podając przykłady działań przywódczych kierownictwa, D. Koradecka powiedziała: „warunkiem efektywnego przywództwa nie jest wizja, lecz silnie zakorzenione w umysłach i sercach ludzi poczucie sensu wykonywanych zadań”. Siła partycypacji w zarządzaniu zależy od stopnia wpływu pracowników na podejmowanie decyzji przez kadrę kierowniczą. Są to m.in. konsultacje oraz opinie pracowników uwzględniane w podjętych decyzjach. Na podstawie badań prowadzonych przez CIOP okazuje się, że współudział pracowników na rzecz bhp największy jest w tych firmach, w których działają organizacje związkowe. Podstawowe przeszkody w zwiększeniu partycypacji pracowniczej to brak wiedzy o takim prawie, postrzeganie przez kierownictwo partycypacji jako dodatkowego obciążenia, brak zainteresowania pracowników sprawami dotyczącymi ich bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Na zakończenie swojego wystąpienia prof. Koradecka przedstawiła działania polskiej edycji kampanii w 2013 r., w tym założenia konkursu Safety Culture Award przygotowanego wspólnie z firmą Kirschstein &Partner Polska, partnerem kampanii.
„Współpracę na rzecz bezpieczeństwa pracy w przedsiębiorstwie” omówił Michał Chłopecki, członek OSPSBHP – oddział w Gdańsku, na przykładzie Rejonowego Zarządu Infrastruktury w Gdyni, który realizuje zadania w zakresie m.in. infrastruktury ogólnowojskowej, szkoleniowej i specjalnej w obrębie działalności inwestorskiej, gospodarki nieruchomościami, utrzymania i eksploatacji nieruchomości, gospodarki sprzętem technicznym, kwaterunkowym, pożarniczym i działalności warsztatowo-usługowej. W RZI funkcjonuje kilka organizacji związkowych a dla ich społecznych inspektorów pracy prowadzone są specjalistyczne szkolenia. Zaangażowanie społecznych inspektorów pracy to nie tylko udział w zespołach powypadkowych, komisjach bhp, badaniach środowiskowych, przy ustalaniu norm odzieży roboczej i środków ochrony czy przy analizie i ocenie ryzyka zawodowego, ale również udział w tzw. „dniach techniki”, w ramach których na spotkaniach z pracownikami omawiane są zagadnienia bezpieczeństwa pracy, a także wskazywanie pracowników, którzy wyróżniają się swoją postawą wobec bezpieczeństwa.
„Działania związków zawodowych w zakresie prewencji wypadkowej” przedstawiła Marzena Flis z KK NSZZ „Solidarność”. Nawiązując do ustawy o związkach zawodowych wskazała na uprawnienia społecznej inspekcji pracy w zakresie bezpieczeństwa. Porównując uprawnienia SIP do uprawnień pracowników służby bhp stwierdziła, że sipowiec to funkcja pełniona z wyboru, społecznie, poza obowiązkami służbowymi, niekiedy symbolicznie wynagradzana, niejednokrotnie bez stosownych szkoleń. M. Flis wskazała również na słabe strony ustawy o SIP. To przede wszystkim brak programu i określenia częstotliwości szkoleń dla sip. Społeczny inspektor pracy powinien odbyć szkolenie okresowe bhp zgodnie z programem jak dla osób wykonujących zadania służby bhp, jednak częstotliwość odbywania tych szkoleń nie pokrywa się z kadencyjnością sip – służba bhp szkoli się co 5 lat, a kadencja sip to 4 lata. M. Flis omówiła też projekt badawczy „Wpływ poprawy psychospołecznych warunków pracy na ograniczenie kosztów ekonomicznych w firmach przechodzących procesy modernizacyjne i adaptacyjne”, realizowany przez „Solidarność” wspólnie z Instytutem Medycyny Pracy w Łodzi. Celem projektu jest opracowanie ogólnodostępnego narzędzia do szybkiego diagnozowania ryzyka psychospołecznego w firmie.
„Rola związków zawodowych w kształtowaniu bezpieczeństwa i higieny pracy – wyniki badań” to temat, który zaprezentowała dr Barbara Krzyśków z CIOP. Na podstawie badań ankietowych, których przedmiotem były zasady działania zakładowych organizacji związkowych w dziedzinie bezpieczeństwa pracy, stwierdziła, że zakładowe organizacje związkowe w małym stopniu angażują się w sprawy bezpieczeństwa i higieny pracy, wykorzystanie układów zbiorowych do negocjacji w zakresie warunków pracy jest niewystarczające, aktywność organizacji związkowej nie zależy od sektora działalności ani też od tego czy właścicielem jest podmiot zagraniczny czy polski, skuteczność działania związków uzależniona jest od ich liczby w zakładzie pracy, w żadnym zakładzie pracy nie dochodziło do sporów zbiorowych lub strajków, których przyczyną były warunki pracy.
Paweł Rozowski, zastępca dyrektora Departamentu Prewencji i Promocji w Głównym Inspektoracie Pracy, zapoznał uczestników konferencji z „Działaniami prewencyjnymi i edukacyjnymi PIP realizowanymi we współpracy z partnerami społecznymi”. Są to kampanie i programy roczne i wieloletnie, publikacje oraz stałe działania promocyjne, takie jak szkolenia, poradnictwo, konkursy, udział w targach, wspieranie przedsięwzięć organizowanych przez partnerów społecznych. Jedną z większych kampanii jest „Bezpieczeństwo pracy w budownictwie – upadki, poślizgnięcia”. Partnerami tej kampanii są m.in. największe firmy budowlane w Polsce, ZUS, PZIiTB, ZZ „Budowlani”. Jednym z większych działań jest też program edukacyjny „Kultura bezpieczeństwa”, realizowany wspólnie z CIOP, w którym wzięło udział ponad 230 tysięcy uczniów. Dla zakładów pracy w zakresie kształtowania kultury bezpieczeństwa PIP przygotowała program prewencyjny „Zdobądź dyplom PIP”, który polega na dobrowolnym zgłoszeniu się pracodawcy, odbyciu stosownych szkoleń, realizacji programu poprawy oraz poddaniu się audytowi prowadzonemu przez inspektora pracy.
W panelu dyskusyjnym wzięli udział: Tadeusz Majchrowicz – zastępca przewodniczącego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”, Jacek Serkowski – członek Rady OPZZ woj. pomorskiego, Stanisław Stolorz – członek Prezydium Forum Związków Zawodowych, Franciszek Rogala – wiceprzewodniczący Zarządu Okręgu Pomorskiego ZZ „Budowlani”, Marek Nościusz – prezes Zarządu Głównego OSPSBHP, Tadeusz Zając – doradca Prezydenta Pracodawców RP, dr Grażyna Spytek-Bandurska – wicedyrektor Departamentu Dialogu Społecznego i Stosunków Pracy PKPP Lewiatan oraz prof. Koradecka, która była moderatorem dyskusji. Podstawą dyskusji były wyniki badania ankietowego przeprowadzonego wśród społecznych inspektorów pracy oraz pracowników służby bhp. Ankieta dotyczyła współpracy społecznych inspektorów pracy i przedstawicieli związków zawodowych z pracownikami służby bhp na terenie przedsiębiorstwa. M. Nościusz na przykładzie firmy, w której jest zatrudniony powiedział, że współpraca sip z pracownikami służby bhp układa się bardzo dobrze. G. Spytek-Bandurska podkreśliła, że współpraca odgrywa istotna rolę w tworzeniu bezpiecznych warunków pracy, ale pracodawca musi mieć świadomość, że ukrywanie nieprawidłowości wyjdzie na jaw i na jego niekorzyść. Powiedziała, że „dobry pracownik to dobry pracodawca a dobry pracodawca to dobry pracownik”. S. Stolorz zwrócił uwagę, że w bezpieczeństwie pracy nie powinno być sprzeczności w interesach pracodawcy i pracownika, jednak największą bolączką jest brak właściwego dialogu i to na wszystkich szczeblach. Kolejnym problemem jest częsta sytuacja w zakładzie, że behapowiec to osoba z zewnątrz, która w przeciwieństwie do sipowca nie zna zakładu pracy, jego warunków i technologii. Natomiast T. Zając przypomniał, że to pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa pracy i oczekuje pomocy w zarządzaniu. Zarówno J. Serkowski jak i S. Stolorz podkreślili rolę szkół w kształtowaniu kultury bezpieczeństwa pracy. Na pytanie prof. Koradeckiej „co zrobić aby nie było przepaści pomiędzy pracownikami służby bhp a sipowcami” – M. Nościusz powiedział, że pracownik służby bhp powinien wykazywać się dużymi kompetencjami oraz w zakładach pracy o podwyższonej grupie ryzyka powinno zwiększyć się liczebność pracowników służby bhp; J. Serkowski odpowiedział, że sipowiec, który decyduje się nim być, sam powinien dążyć do zapewnienia wyższego poziomu swojej wiedzy; natomiast T. Zając stwierdził, że jeśli nie ma bezpośredniego kontaktu pracowników z pracodawcą, to nie ma liczyć na prawidłową współpracę i nie pomogą tu żadne nowe akty prawne. B. Krzyśków stwierdziła, że w wielu przypadkach okazuje się, iż kadra kierownicza konsekwentnie nie wymaga przestrzegania przepisów, co powoduje wzrost kosztów społecznych wypadków przy pracy. T. Zając zwrócił uwagę, że nawet najbardziej kryzysowa sytuacja w kraju nie może niszczyć standardów bhp a współpraca sipowca i behapowca na rzecz bezpieczeństwa powinna być większa. Z dyskusji i wspomnianej wcześniej ankiety można wyciągnąć następujące wnioski dotyczące poprawy współpracy pomiędzy sipowcami a służbą bhp w zakładzie:
– zalecany jest częstszy kontakt pracowników służby bhp z sipowcami, wzajemne informowanie się przedstawicieli obu tych grup o podejmowanych działaniach, kontrole przeprowadzane wspólnie przez pracowników służby bhp i sipowców, posiedzenia komisji, komitetu i zespołu doradczego bhp, wspólne planowanie działań, integracja pracowników, wymiana doświadczeń pomiędzy pracownikami służby bhp a społecznymi inspektorami pracy,
– zwiększenie liczby i poprawa jakości szkoleń z zakresu bhp (propozycja szkoleń wspólnych dla sipowców i pracowników służby bhp, najlepiej prowadzonych przez zewnętrzne, niezależne instytucje, ośrodki),
– większa autonomia i uprawnienia dla społecznych inspektorów pracy, propozycja zmiany statusu, funkcji, zadań, sposobu wyboru i legitymizacji społecznego inspektora pracy (obecnie ograniczają ich uprawnienia oraz zadania i cele narzucane przez związki zawodowe, czasem bez uwzględnienia zdania pracodawcy, sipowcy nie mają również czasu na wykonywanie obowiązków związanych z pełnioną przez nich funkcją, bo obarczeni są innymi obowiązkami związanymi z pracą); propozycja częstszej zmiany społecznego inspektora pracy, jak też wprowadzenia nadzoru zewnętrznego,
– zmiana podejścia i świadomości wobec bhp wszystkich stron (kierownictwa, zarządu przedsiębiorstwa, pracodawcy, pracowników, służby bhp, społecznych inspektorów pracy),
– ulepszenie środków i sposobów wymiany informacji na temat bhp i przepisów prawa (dostęp do publikacji, broszur, informacji, dokumentów, wymiana informacji i doświadczeń pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami),
– stałe zatrudnienie (etat) pracownika służby bhp,
– mediacja pomiędzy pracownikami służby bhp a sipowcami, nakłanianie obu stron do dialogu, dążenia do konsensusu, zapewnienie możliwości prowadzenia dyskusji (stworzenie dobrej atmosfery współpracy),
– uświadomienie pracowników służby bhp, że społeczny inspektor pracy działa na rzecz pracowników, a nie pracodawcy,
– wspólna realizacja wniosków pokontrolnych, postanowień zespołu powypadkowego, wniosków i opinii (również społecznego inspektora pracy),
– system regularnej oceny współpracy, zdawanie relacji z przebiegu współpracy.
Podsumowując konferencję w Sobieszewie można powiedzieć, że korzystanie z proponowanych przez CIOP oraz PIP społecznych kampanii informacyjnych znacznie ułatwia oddziałom OSPSBHP organizowanie podobnych przedsięwzięć. Należałoby temat rozpowszechnić w regionach, aby rozwijać współpracę pomiędzy partnerami na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach. Warto też dodać, że pierwsze spotkanie poświęcone współpracy służby bhp i społecznych inspektorów pracy zorganizował oddział OSPSBHP w Słupsku.
Elżbieta Bożejewicz
|
