[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Bhp w oczyszczalniach ścieków

fot. BKhamitsevich / istockphoto.com

Powszechna jest wiedza na temat funkcji oczyszczalni ścieków, czyli usuwania ze ścieków - za pomocą urządzeń i obiektów technologicznych - zanieczyszczeń mechanicznych, chemicznych i biologicznych. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z zagrożeń, z jakimi wiąże się praca w oczyszczalni ścieków.

Szczegółowe zasady przechowywania i stosowania środków chemicznych reguluje rozporządzenie w sprawie bhp przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków [1]. Przepisy rozporządzenia mają obowiązek stosować wszystkie podmioty zajmujące się uzdatnianiem wody i oczyszczaniem ścieków za pomocą środków chemicznych.

Pracownikami najbardziej narażonymi na zagrożenia są osoby wykonujące czynności na wolnym powietrzu na terenie oczyszczalni. Do prac szczególnie niebezpiecznych zalicza się obsługę komór fermentacyjnych, eksploatację zbiorników gazu i instalacji gazowych, wykonywanie prac w zbiornikach zamkniętych, obsługę sitopiaskownika, obsługę komory ścieków, obsługę krat, wykonywanie pracy w zbiornikach zagrożonych wybuchem, obsługę zraszacza biobloków.

Przykładowe stanowiska pracy na terenie oczyszczalni to: mechanik obchodowy, maszynista urządzeń, konserwator. Na terenie oczyszczalni magazynowane i stosowane są substancje, takie jak: chlor, podchloryn sodowy, siarczan glinowy i żelazawy, chlorek żelazawy, wapno, wapno chlorowane, fluorokrzemian sodowy, kwas fluorokrzemowy, ozon, kwas siarkowy, kwas solny, wodorotlenek sodowy, krzemian sodowy, tiosiarczan sodu, węgiel aktywny. Kontakt z czynnikami chemicznymi, wirusami, bakteriami, grzybami na terenie oczyszczalni może powodować takie obrażenia i schorzenia, jak: poparzenia chemiczne, zatrucia, uczulenia, uszkodzenia wątroby, choroby nowotworowe, choroby układu pokarmowego i oddechowego, choroby skóry.

Szczegółowe zasady przechowywania i stosowania środków chemicznych reguluje rozporządzenie w sprawie bhp przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków [1]. Przepisy rozporządzenia mają obowiązek stosować wszystkie podmioty zajmujące się uzdatnianiem wody i oczyszczaniem ścieków za pomocą środków chemicznych.

Higiena przede wszystkim

Pracownicy stykający się bezpośrednio ze ściekami powinni korzystać z oddzielnych urządzeń higienicznosanitarnych, takich jak ustępy, natryski, umywalnie, szatnie przepustowe. W przypadku uszkodzenia skóry rąk i innych nieosłoniętych części ciała nie powinni być dopuszczani do pracy, przy której istnieje możliwość bezpośredniego stykania się ze ściekami.

Obiekty lub pomieszczenia przeznaczone do przechowywania i użytkowania środków chemicznych należy wyposażyć w umywalkę, punkt poboru wody oraz w apteczkę pierwszej pomocy wraz z instrukcją jej stosowania.

W pomieszczeniach lub obiektach, w których są transportowane, przechowywane lub używane kwasy i zasady nieorganiczne, należy zainstalować wodne natryski ratunkowe oraz zapewnić środki do przemywania oczu wodą i substancjami neutralizującymi. Należy ponadto pamiętać, że - na podstawie art. 20 ust. 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi [2] - osoby wykonujące pracę w oczyszczalni ścieków obowiązują szczepienia ochronne, które zostały określone w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych... [3].

Infrastruktura oczyszczalni

Poszczególne obiekty i urządzenia oczyszczalni ścieków powinny mieć ustalone nazwy, zgodnie z dokumentacją techniczną, uwidocznione na przymocowanych tablicach, oraz informacje o zagrożeniach. Instalacje stosowane w oczyszczalniach ścieków i przepompowniach powinny posiadać oznaczenia umożliwiające łatwe rozróżnienie przesyłanych mediów oraz powinny być wyposażone w urządzenia kontrolno-pomiarowe, umożliwiające ocenę prawidłowości pracy. Wszystkie zasuwy i zawory powinny mieć oznaczone położenie, w którym otwierają lub zamykają przewód. Położenie tych zasuw i zaworów powinno odpowiadać schematom technologicznym, wywieszonym w pomieszczeniach stałej obsługi.

Każda oczyszczalnia ścieków powinna być wyposażona w:

- instrukcję eksploatacji całej oczyszczalni wraz ze schematem technologicznym,

- instrukcję bhp dla całej oczyszczalni ścieków, ze szczególnym uwzględnieniem miejsc i obiektów najbardziej zagrożonych zatruciami, wybuchem lub utonięciem,

- instrukcje stanowiskowe obsługi maszyn, urządzeń i instalacji, zarówno technologiczne, jak i służące do zapobiegania lub usuwania skutków awarii oraz dotyczące sposobów i dróg ewakuacji załogi,

- zakładowy plan ratownictwa chemicznego, szczególnie w tych zakładach, które używają środków chemicznych, z wykazem telefonów jednostki ratownictwa medycznego, chemicznego, straży pożarnej, policji, obrony terytorialnej itp.,

- instrukcję przeciwpożarową,

- instrukcję stosowania, przechowywania i eksploatacji sprzętu ochrony dróg oddechowych,

- instrukcję udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku,

- tablice ostrzegające przed niebezpieczeństwem dla życia lub zdrowia,

- sprzęt ratunkowy, jak koła ratunkowe z rzutką, linki asekuracyjne, bosaki, rozmieszczone na obrzeżach zbiornika otwartego w odległościach nie większych niż 100 m; sprzęt ratunkowy i gaśniczy dostosowany do występującego zagrożenia pożarowego powinien być utrzymywany w stanie zdatnym do użytku oraz kontrolowany raz w kwartale, jeśli instrukcja eksploatacji tego sprzętu nie stanowi inaczej,

- przyrządy kontrolno-pomiarowe i sygnalizacyjne, służące do ostrzegania przed substancjami szkodliwymi i niebezpiecznymi dla życia i zdrowia.

W przypadku zakwalifikowania obiektów, stref i przestrzeni zewnętrznych oczyszczalni ścieków do jednej z kategorii zagrożenia wybuchem, należy je oznakować odpowiednimi znakami bezpieczeństwa. W przestrzeniach zagrożonych wybuchem zabrania się palenia tytoniu, używania otwartego płomienia oraz wykonywania prac mogących spowodować zapłon mieszaniny wybuchowej, a przed wejściem do tych pomieszczeń należy uruchomić awaryjną wentylację mechaniczną na co najmniej 10 minut. Otwarte obiekty technologiczne o głębokości większej od 0,5 m, jak zbiorniki, kanały lub osadniki, powinny mieć ściany wyniesione nad teren co najmniej do wysokości 0,3 m. Gdy wysokość ścian jest mniejsza niż 1,1 m, należy ją uzupełnić do tej wysokości barierą lub inną osłoną. Z kolei bariery i osłony ze względów eksploatacyjnych mogą być rozbieralne. Pomosty nad kanałami i otwartymi zbiornikami, jeśli służą za przejścia lub są stanowiskiem obsługi, powinny być ogrodzone barierami o wysokości co najmniej 1,1 m oraz wyposażone w krawężniki o wysokości 0,15 m i oświetlone. Natomiast gdy odległość zbiornika od dróg lub przejść jest mniejsza niż 2 m, należy zastosować ogrodzenie dodatkowe. W zejściach lub wejściach do obsługi i kontroli urządzeń wykorzystywanych co najmniej raz na zmianę zamiast stopni włazowych, klamer lub drabin należy stosować schody.

Kluczowe zagadnienia dotyczące pracy w obiektach, takich jak: przepompownie ścieków, komory fermentacyjne otwarte i zamknięte, zbiorniki gazu i instalacje gazowe, zbiorniki zamknięte reguluje rozporządzenie w sprawie bhp w oczyszczalniach ścieków [4].

Praca przy kratach

Kratami nazywamy urządzenia służące do zatrzymywania ciał stałych, pływających i wleczonych, które mają za zadanie usuwanie ze ścieków substancji stałych o stosunkowo dużych rozmiarach w wyniku procesu cedzenia. Dojścia do krat powinny zapewniać bezpieczne usuwanie skratek oraz przemieszczanie ich na miejsce czasowego składowania. Ze względu na duże zagrożenie spowodowane możliwością występowania wysokich stężeń substancji szkodliwych dla zdrowia istotną kwestią jest wyposażenie pomieszczeń krat obudowanych w wentylację grawitacyjną i mechaniczną, zapewniającą utrzymanie czystości powietrza poniżej granic najwyższych dopuszczalnych norm stężenia w czasie przebywania w nich ludzi. Układ wentylacji grawitacyjnej w budynku należy tak zróżnicować, aby około 50% usuwanego powietrza miało wloty usytuowane 0,15 m nad poziomem podłogi pomieszczenia najniżej położonego lub nad najwyższym poziomem ścieków w budynku krat. Przewody te nie powinny mieć przepustnic. Pozostałe wywietrzniki powinny mieć wloty powietrza usytuowane pod stropem. Natomiast nawiew wentylacji grawitacyjnej w około 30% powinien być usytuowany nad podłogą, a w około 70% pod stropem pomieszczenia.

Krat dotyczą też następujące wytyczne:

- wentylacja mechaniczna powinna zapewniać następujący układ wymiany powietrza: wywiew: 70% dołem, 30% górą; nawiew: 30% dołem, 70% górą,

- w budynku krat w chłodnej porze roku należy zapewnić temperaturę co najmniej +5°C, a także przewidzieć umywalkę z ciepłą wodą, kabinę ustępową i pomieszczenie do składowania środków do dezynfekcji skratek, wyposażone w wentylację grawitacyjną o co najmniej dwóch wymianach na godzinę oraz zawór czerpalny z końcówką umożliwiającą podłączenie przewodu do mycia podłóg i ścian,

- podłogi i ściany do wysokości, co najmniej 2 m powinny być wykonane z materiałów łatwozmywalnych,

- w przypadku krat znajdujących się w innym kompleksie, np. w przepompowni ścieków, urządzenia higienicznosanitarne dla obsługi mogą być wspólne,

- kraty nieobudowane, usytuowane bezpośrednio w kanale otwartym, należy obudować barierami, jak zbiorniki otwarte,

- kraty usytuowane w budynkach powinny być ogrodzone w sposób zabezpieczający pracowników przed wpadnięciem do zagłębień,

- do obsługi krat powinny być wykonane pomosty robocze i ociekowe do odsączania skratek,

- szerokość pomostu roboczego powinna być dostosowana do rozmiarów kraty, lecz nie mniejsza niż 0,7 m,

- wejście do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinno być poprzedzone zbadaniem czystości powietrza i zawartości tlenu za pomocą przyrządów kontrolno-pomiarowych, służących do wykrywania gazów szkodliwych i niebezpiecznych, oraz lamp bezpieczeństwa,

- pracownicy wchodzący do pomieszczenia zagłębionego przy kratach powinni być wyposażeni w urządzenia do wykrywania gazów niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia oraz posiadać szelki bezpieczeństwa z linką asekuracyjną o odpowiedniej długości,

- pracownik schodzący do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinien być asekurowany przez co najmniej dwie osoby,

- nad wejściem lub włazem do pomieszczenia lub zagłębienia powinno znajdować się urządzenie umożliwiające wydobycie pracownika w razie zasłabnięcia lub utraty przytomności,

- osoby asekurujące powinny być wyposażone w co najmniej dwa aparaty powietrzne, linki asekuracyjne oraz w przewoźne urządzenia do wydobywania poszkodowanego z miejsca zagrożonego, w pozycji głową do góry,

- liczbę osób asekurujących i aparatów powietrznych, w zależności od warunków pracy, określa kierownik zakładu pracy.

Ograniczanie zagrożeń

Wszystkie zauważone odstępstwa od normalnego toku pracy obiektu, urządzenia lub instalacji powinny być każdorazowo odnotowywane w raportach dziennych. Prace niebezpieczne, związane z używaniem środków żrących i trujących, z wyjątkiem prac w zbiornikach, powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby. W zespole, co najmniej trzyosobowym należy wykonywać pracę w zbiorniku, gdzie jedna osoba pracuje wewnątrz zbiornika, a dwie ubezpieczają ją na zewnątrz. Natomiast na czas wykonywania pracy w zbiorniku należy zapewnić możliwość udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. W czasie przebywania pracowników wewnątrz zbiornika należy otworzyć wszystkie włazy, a jeżeli jest to niewystarczające do utrzymania wymaganej jakości powietrza w zbiorniku, należy zastosować stały nadmuch świeżego powietrza i wyposażyć pracowników w aparaty powietrzne oraz zastosować oświetlenie o bezpiecznym napięciu. Ponadto trzeba pamiętać, że w zbiorniku nie mogą być umieszczane butle z gazami technicznymi.

W razie wystąpienia sytuacji, która zdaniem pracownika może stwarzać zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi, jest on obowiązany poinformować niezwłocznie swojego bezpośredniego przełożonego oraz służbę bhp. Jeżeli zaistnieje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi, pracownik ma obowiązek opuścić miejsce niebezpieczne i ostrzec o niebezpieczeństwie inne osoby zagrożone oraz powiadomić przełożonego. Przełożony, w razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia pracowników, podejmuje natychmiastowe działania w celu przerwania pracy, ewakuowania pracowników i usunięcia zagrożenia.

Ponadto pracodawca ma obowiązek stosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych oraz wyposażania pracowników w niezbędne środki ochrony indywidualnej, zapobiegające ujemnym skutkom wynikającym ze stosowania środków chemicznych i ewentualnym skutkom rozprzestrzeniania się ich na otoczenie. Procesy technologiczne niebezpieczne i szkodliwe dla zdrowia lub życia pracowników powinny być w miarę technicznych możliwości mechanizowane, automatyzowane i hermetyzowane, a kontrola tych procesów powinna być prowadzona bez bezpośredniego udziału człowieka, przy zastosowaniu zdalnego sterowania i kontroli.

Stanowiska stałej obsługi urządzeń na otwartej przestrzeni powinny być chronione przed szkodliwymi wpływami czynników atmosferycznych. W pomieszczeniach składowania środków chemicznych temperatura powietrza nie powinna być niższa od +5°C, w pomieszczeniach tych nie mogą być urządzane stałe stanowiska pracy.

Pracę w zbiornikach przeznaczonych do przechowywania środków chemicznych powinno się wykonywać na pisemne polecenie pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej, które określa:

- rodzaj, zakres, miejsce, termin i sposób wykonania pracy,

- imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej ze strony służby eksploatacyjnej za przygotowanie miejsca pracy i zezwolenie na jej podjęcie,

- imię i nazwisko osoby wyznaczonej do kierowania pracami wewnątrz zbiornika i ich nadzorowania ze strony wykonawcy robót,

- imię i nazwisko pracownika skierowanego do pracy w zbiorniku oraz pracownika ubezpieczającego,

- rodzaj zagrożeń, jakie mogą wystąpić w czasie wykonywania pracy, sposób postępowania w razie ich wystąpienia oraz rodzaj sprzętu ochrony indywidualnej, jaki ma być zastosowany,

- sposób sygnalizacji i porozumiewania się pomiędzy pracownikami wykonującymi pracę wewnątrz zbiornika a pracownikami ich ubezpieczającymi.

Dodatkowo należy pamiętać, że szczególne wymagania powinien spełniać także pracownik wykonujący pracę przy stosowaniu środków chemicznych. Musi być to osoba, która ukończyła 18 lat, posiada ważne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy w kontakcie z tymi środkami, została przeszkolona w zakresie bhp, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności stosowania środków zabezpieczających, ratowania i udzielania pierwszej pomocy oraz zachowania się w sytuacjach awaryjnych.

W związku z licznymi zagrożeniami spowodowanymi czynnikami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi zapewnienie w oczyszczalniach ścieków bezpiecznych i higienicznych warunków pracy wiąże się z koniecznością odpowiedniego dostosowania takich obiektów już na etapie ich projektowania, a następnie przestrzegania dobrych praktyk w czasie eksploatacji.

Przepisy:

[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 27 stycznia 1994 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków (DzU nr 21, poz. 73).

[2] Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (DzU nr 234, poz. 1570 ze zm.).

[3] Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (DzU z 2012 r., poz. 40).

[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 1 października 1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w oczyszczalniach ścieków (DzU nr 96, poz. 438).

Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz