[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Wsporniki nadgarstków

Jednym z technicznych sposobów profilaktyki dolegliwości bólowych w okolicy nadgarstka miało być użycie tzw. wsporników nadgarstków podczas pracy myszą komputerową. Niestety nie do końca spełniły pokładane w nich nadzieje, zaczęły się nawet pojawiać doniesienia na temat szkodliwości ich użycia.

Wpierwszych komputerach typu osobistego (PC - Personal Computer) interfejs stanowiący jakby przekaźnik poleceń od człowieka - użytkownika do maszyny obejmował właściwie tylko klawiaturę, maszyna zaś odpowiadała poprzez drukarkę lub prosty monitor (zielony albo bursztynowy) wyświetlający jedynie znaki alfanumeryczne. I to już była rewolucja - przestało być potrzebne wstępne kodowanie poleceń w postaci kart czy taśm perforowanych - indywidualny użytkownik samodzielnie "rozmawiał" z komputerem. Królował wówczas system operacyjny DOS (Disk Operating System), a obsługa komputera wymagała jakby więcej myślenia, a mniej fizycznych ruchów ręki. W połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia pojawiły się pierwsze systemy operacyjne z rodziny Microsoft Windows - początkowo w postaci nakładki graficznej na system operacyjny MS-DOS, a później już jako samodzielne systemy operacyjne. Związane to było z rosnącą popularnością graficznych interfejsów użytkownika ułatwiających obsługę komputerów, wykorzystywanych np. w maszynach typu Macintosh¹. Jedną z cech charakterystycznych nowych systemów operacyjnych było coraz intensywniejsze użycie myszy, stanowiącej nieomal narzędziowy symbol interfejsów graficznych. System operacyjny Windows (wraz z myszą) szybko zdominował światowy rynek komputerów osobistych.

Powtarzalny charakter bardzo wielu współcześnie wykonywanych czynności biurowych - a w tym coraz intensywniejsze używanie myszy komputerowej związane właśnie z interfejsem graficznym oraz klawiatury - stał się jedną z przyczyn zwiększającej się częstości występowania urazów/dolegliwości bólowych w okolicach kończyn górnych, a wśród nich m.in. zespołu cieśni kanału nadgarstka (zespołu cieśni nadgarstka, ang. Carpal Tunnel Syndrom, CTS).

Wsporniki miały ocalić nadgarstki

Typowe, nieprawidłowe (ucisk twardej krawędzi blatu na okolice nadgarstkową) ułożenie ręki podczas operowania myszą

Jednym z technicznych (poza oczywiście poprawnym sposobem posługiwania się myszą i przerwami w pracy) sposobów profilaktyki dolegliwości bólowych w okolicy nadgarstka miało być użycie tzw. wsporników nadgarstków. Konstrukcyjnie wsporniki nadgarstków to muldy ("wypiętrzenia" wykonane z gąbki/pianki poliuretanowej, żelu lub innych miękkich materiałów) stanowiące osobny element wyposażenia stanowiska komputerowego lub zintegrowane z podkładką pod mysz (niekiedy również z podkładką pod klawiaturę). Niestety wsporniki nadgarstków nie do końca spełniły pokładane w nich nadzieje, już po kilkunastu latach od ich wprowadzenia na rynek zaczęły pojawiać się doniesienia nie tylko na temat braku pozytywnych efektów zdrowotnych ich stosowania, ale nawet o szkodliwości ich używania².

Również typowe ułożenie przedramienia na blacie wymuszające nadmierne prostowanie (odchylenie do góry) ręki w stawie nadgarstkowym oraz poruszanie myszą poprzez ruchy palców i nadgarstka zamiast całej kończyny górnej

Negatywne rezultaty stosowania wsporników nadgarstków są zresztą najczęściej wynikiem niewłaściwego ich używania - niekiedy po prostu braku instrukcji dołączonej do produktu. Najczęstszym zaś błędem popełnianym podczas korzystania ze wspornika nadgarstków jest opieranie na nim (zgodnie z nazwą) nadgarstka (a nie nasady dłoni), zwłaszcza podczas samego operowania myszą (a nie tylko podczas przerw i mikroprzerw w przemieszczaniu myszy).

Jak już wspomniano, zgodnie z intencją twórców, wspornik nadgarstków (ang. wrist rest) jest urządzeniem podpierającym nadgarstek/nadgarstki podczas korzystania z klawiatury lub operowania myszą.

Wspornik nadgarstków jest bardzo często uznawany za atrybut ergonomiczności stanowiska pracy z komputerem, pozwalający na układanie ręki na miękkim podłożu (chociaż nie zawsze, są też modele dosyć twarde), a nie na twardym blacie, czy nawet ostrej krawędzi biurka. Należy jednak zaznaczyć, że zazwyczaj jeżeli krawędź biurka uciska nadgarstek, jest to po prostu wina niewłaściwej wysokości stołu, a raczej braku dostosowania wysokości blatu i siedziska krzesła do wysokości użytkownika.

Typowe - niewłaściwe użycie wspornika nadgarstka

Co więcej, najlepszym sposobem zmniejszenia ryzyka dyskomfortu i dolegliwości podczas posługiwania się myszą jest przesuwanie jej za pomocą ruchów całej kończyny górnej, w tej sytuacji względnie wysoki wspornik nadgarstka uniemożliwia, a co najmniej utrudnia sprawne przemieszczanie myszy. W efekcie operowanie myszą odbywa się jedynie poprzez niewielkie ruchy w stawie nadgarstkowym, powodując jego przeciążenie.

Podparcie nadgarstka na wsporniku podczas operowania myszą nie tylko zwiększa ciśnienie w kanale nadgarstkowym, ale utrudnia sprawne przemieszczanie myszy (operowanie myszą odbywa się jedynie poprzez niewielkie ruchy w stawie nadgarstkowym)

Dodatkowo zbyt długie/częste/mocne podpieranie nadgarstka na wsporniku (w szczególności tym miękkim, żelowym) może powodować niepożądany ucisk w okolicy nadgarstka - zwiększając ciśnienie w kanale nadgarstka - a tym samym zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia ścięgien i nerwów, stając się czynnikiem ryzyka wystąpienia właśnie zespołu cieśni nadgarstka, przed którym wspornik miał chronić³.

Z drugiej jednak strony istnieją dowody na to, że korzystanie ze wspornika nadgarstka oddziałuje pozytywnie - choć w mało oczekiwanym miejscu: pozwala zmniejszyć napięcie mięśni szyi i ramion⁴

Zasady stosowania wspornika nadgarstka

Często spotykane modele wsporników nadgarstków

1. Wspornik powinien wspierać dłoń, a nie nadgarstek (położenie wspornika) i musi umożliwiać utrzymanie neutralnej pozycji nadgarstka (wysokość wspornika). Obecnie w krajach anglojęzycznych wspornik nadgarstków zmienił nazwę na wspornik dłoni - a raczej jej nasady (wrist rest stał się palm rest). Konstrukcyjnie to właściwie to samo, ale zmienił się podpierany element kończyny górnej.

2. Używając klawiatury lub myszy nie należy opierać nadgarstków na wspornikach podczas pisania czy operowania myszą - w czasie pracy nadgarstki powinny unosić się nad powierzchnią. Ze wspornika najlepiej korzystać tylko podczas odpoczynku pomiędzy seriami ruchów pisania lub operowania myszą. Trzymanie nadgarstków nad klawiaturą/ myszą nie jest bardzo męczące, ponieważ w rzeczywistości nie używa się klawiatury lub myszy w sposób ciągły przez dłuższy czas, najczęściej jest wystarczająco dużo czasu na odpoczynek w czasie, gdy myśli się o tym, co dalej wpisywać.

3. Wspornik należy stosować tylko w ostateczności - przede wszystkim w celu ochrony nadgarstka przed uciskiem przez ostrą krawędź stołu.

4. Należy dostosować wysokość biurka (jeśli to możliwe) lub wysokość siedziska krzesła tak, aby blat biurka znajdował się na tej samej wysokości co łokcie. Pozwoli to utrzymać nadgarstek w pozycji neutralnej podczas korzystania z myszy.

5. Warto zastosować inną mysz - np. większą, wspierającą całą rękę (tak aby żadna jej część nie leżała bezpośrednio na blacie biurka) lub pionową - odwracającą nadgarstek o 90° w ten sposób, że na powierzchni biurka opierają się kości, a nie miękkie części dłoniowej powierzchni nadgarstka.

Warto zastosować inną mysz - np. większą, wspierającą całą rękę

6. Podczas ustawiania klawiatury i myszy, należy pamiętać, aby zmniejszyć niepotrzebne obciążenie palców, nadgarstków, ramion i barków, utrzymując je w pozycjach jak najbardziej neutralnych i wygodnych. Podczas pisania nadgarstki powinny znajdować się w jednej linii z grzbietem ręki. Zmniejsza to obciążenie nadgarstka, które może wynikać z ustawienia go pod nienaturalnym kątem, i pozwala poruszać ramionami, aby dosięgnąć klawiszy, zamiast rozciągania palców.

7. Palce powinny być w prostej linii z przedramieniem. Może to być ułatwione przez przechylenie do dołu tylnej krawędzi klawiatury, ale tylko podczas pisania bezwzrokowego. Klawiatura powinna znajdować się tuż nad kolanami tak, aby łokcie były zgięte pod kątem co najmniej 90°. Jeśli nadal odczuwa się dolegliwości ze strony nadgarstków lub są one zmęczone, warto rozważyć zakup nowej, bardziej ergonomicznej klawiatury, dzięki której łatwiej jest utrzymać dłoń i przedramię w linii prostej. Bóle i zmęczenie spowodowane przez pisanie mogą być zmniejszone w wyniku łagodniejszego uderzania w klawisze.

Mysz pionowa odwraca nadgarstek w ten sposób, że na powierzchni biurka opierają się kości nadgarstka

8. Mysz należy trzymać delikatnie, niezbyt mocno, nie ściskać jej i umieścić ją w pobliżu klawiatury - na tej samej wysokości i w tej samej odległości od siebie co klawiaturę, pozwoli to uniknąć dalekiego sięgania.

9. Należy unikać ograniczania ruchów ramienia - korzystanie z miękko wyściełanych, a w szczególności zaokrąglonych wsporników nadgarstków lub miękkich podłokietników krzesła powoduje zablokowanie ramienia i wymusza wykonywanie ruchów myszą przez nadgarstek, co zwiększa ciśnienie w kanale nadgarstkowym.

10. Użycie myszy różni się od użycia klawiatury. Pracując z klawiaturą najlepiej unosić ręce nad nią podczas pisania, a w czasie mikroprzerw odpoczywać opierając ręce na wsporniku nasady dłoni. Można także użyć oprogramowania wskazującego na potrzebę odpoczynku. Z myszą jest inaczej - jest ona wykorzystywana poprzez jej przesuwanie po powierzchni, odpoczynek występuje wówczas, gdy mysz się zatrzymuje i odbywa się z dłonią nadal trzymającą mysz. Ruchy myszy powinny być wykonywane przy użyciu łokcia jako osi obrotu, a nie nadgarstka - wszystko, co utrudnia swobodny ruch przedramienia/ ręki i myszy zwiększa ryzyko urazów.

Myszy w kształcie pióra także pozwalają na bardziej komfortowy chwyt

11. Kształt myszy - należy wybrać taki model, który pasuje do ręki, ale jest jak najbardziej płaski, tak aby zmniejszyć zgięcie w nadgarstku. Nie należy używać zakrzywionych myszy. Warto używać myszy symetrycznych. Można rozważyć zakup większej myszy, która zachęca do poruszania nią za pomocą ramienia, a nie tylko nadgarstka. Myszy w kształcie pióra także pozwalają na bardziej komfortowy chwyt.

12. Podział obciążenia - warto naprzemiennie korzystać z myszy prawą i lewą ręką, można w tym celu wykorzystać symetryczną mysz i podkładkę, którą da się umieścić z prawej lub lewej strony biurka.

Nie ma dowodów, że użycie ortezy pomaga zmniejszyć ryzyko kontuzji

13. Alternatywne sposoby ochrony - ortezy nadgarstka lub rękawice komputerowe. Nie ma spójnych dowodów na to, że użycie któregokolwiek z tych urządzeń podczas korzystania z komputera rzeczywiście pomaga zmniejszyć ryzyko kontuzji. Wsparcie nadgarstka zapewniają tylko te urządzenia, które utrzymują dłoń płasko i prosto, a nie wyginają ją do góry. Istnieją jednak pewne dowody na to, że stosowanie ortez w nocy podczas snu może pomóc złagodzić objawy zespołu cieśni nadgarstka.

14. Wsporniki przedramienia/podłokietniki krzesła generalnie nie są ani koniecznym, ani dobrym rozwiązaniem - opieranie przedramion na jakimkolwiek wsparciu podczas pisania/ operowania myszą nie jest wskazane - ze względu na możliwość ograniczenia krążenia krwi w mięśniach zginaczy palców w przedramieniu i kompresji nerwu łokciowego w stawie łokciowym. Odpowiednio rozmieszczone klawiatura i mysz powinny być dostępne w pozycji neutralnej (blisko ciała, z ramieniem wygodnie opuszczonym), nie stwarzając żadnego znaczącego obciążenia szyi lub barku. Jeśli wymagane są wsporniki przedramienia, zwykle jest to oznaką kiepskiej ergonomicznej aranżacji stanowiska.

Literatura

1 https://pl.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Windows

2 http://www.humantech.com/two-things-toconsider-when-using-a-mouse-padwrist-rest/, http://www.ergonomics-info.com/ergonomic-mouse-pads.html, http://ergo.human.cornell.edu/ergoguide.html, http://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/adult-health/in-depth/office-ergonomics/art-20046169, https://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/wrist.html, http://ergocanada.com/ergo/rests/ergonomic_usage_of_wrist_rests.html

3 http://ergo.human.cornell.edu/ergoguide.html, http://lifehacker.com/wrist-rests-are-for-your-palms-not-your-wrists-1672756283, http://ergocanada.com/ergo/rests/ergonomic_usage_of_wrist_rests.html

4 https://www.ccohs.ca/oshanswers/ergonomics/office/wrist.html

Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz