[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Instytut Spawalnictwa

Nie ma właściwie takiej dziedziny przemysłu, w której nie występowałoby spawanie - od produkcji igieł do strzykawek, po statki. Około 80 tys. osób pracuje w naszym kraju na pełnych etatach spawaczy, 50 tys. pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami spawa sporadycznie. Rocznie kształci się w Polsce około 10 tys. spawaczy. Nad kształceniem, warunkami pracy, jakością wyrobów, procesami certyfikacyjnymi, od 1945 r. czuwa w Polsce Instytut Spawalnictwa (IS) w Gliwicach.

Banalne stwierdzenie, że praca spawacza jest niebezpieczna przekłada się na dużą liczbę chorób zawodowych i wypadków przy pracy. Spawacze rzadko pozostają przy tym zawodzie do emerytury. Grożą im olśnienia, oparzenia, porażenia prądem, pożary, zatrucia (niejednokrotnie zanieczyszczenia przekraczają kilkakrotnie dopuszczalne stężenia; zdarzają się na szczęście rzadko, przypadki zatruć zanieczyszczeniami emitowanymi w procesie). Dość często mają miejsce poparzenia gorącymi odpryskami metalu, które wpadają do butów, pod ubranie ochronne, szczególnie do rękawa i za kołnierz (w związku z tym zaczyna się coraz powszechniej stosować przyłbice spawalnicze z fartuchami chroniącymi kark). Do tego dochodzą zagrożenia zawodowymi schorzeniami skóry, oczu, płuc.

Do szczególnie niebezpiecznych należą prace spawalnicze w małych pomieszczeniach, np. w zbiornikach i na statkach. Na takich stanowiskach trzeba zainstalować wyciągi, zapewnić nawiew świeżego powietrza, spawacz musi być asekurowany z zewnątrz przez pomocnika. W niedokładnie oczyszczonych zbiornikach na paliwo zdarzają się wybuchy zainicjowane przez łuk spawalniczy. Odpowiednie procedury postępowania i zabezpieczenia pozwalają zapewnić właściwą ochronę spawaczom - jest to jednak często związane niestety z możliwościami finansowymi pracodawców: nowoczesne i zaawansowane technicznie przyłbice samozaciemniające się czy przyłbice z wymuszonym odpływem powietrza są bardzo drogie.

Ograniczyć zagrożenia

W IS prowadzi się wiele badań w celu precyzyjnego określenia szkodliwości poszczególnych procesów spawania, lutowania, cięcia dla ludzi i środowiska. Na przykład w specjalnej komorze określa się skład dymów spawalniczych (dym spawalniczy to aerozol, składający się z fazy stałej - pyły i gazowej - mieszanka, np. ozonu, CO, tlenków azotu, fosgenu, fluorowodoru, chlorowodoru i in.). Pod względem wpływu na wielkość emisji zanieczyszczeń charakteryzuje się zarówno materiały dodatkowe (druty, elektrody, topniki, luty), jak i same technologie (np. zagadnienie wpływu gazów osłonowych na emisję pyłów). Przy pomiarach hałasu prowadzonych w instytucie dla poszczególnych urządzeń i technik spawania określa się poziom hałasu powstającego przy źródle (urządzeniu) i podczas procesu. Jednym z rzadko wymienianych zagrożeń przy spawaniu jest promieniowanie elektromagnetyczne. Natężenia pól elektrycznego i magnetycznego są mierzone wokół urządzenia, wokół przewodów elektrycznych i spawacza, głównie wzdłuż osi ciała; przy niektórych procesach spawania i zgrzewania mogą występować przekroczenia najwyższych dopuszczalnych natężeń dla tych pól. Spawacze sami często zwiększają te zagrożenia, zakładając przewody elektryczne na ramię lub trzymając je pod pachą. Naukowcy w instytucie podpowiadają, jak najskuteczniej uniknąć tych narażeń, np. oddalając od ciała przewody prądowe na odpowiednią odległość. Badania koncentrują się nie tylko na tym, co dzieje się w środowisku pracy, ale również na tym, jaki wpływ procesy spawania mają na środowisko naturalne. Laboratorium Badawcze Spawalnictwa, stanowiące integralną część instytutu, świadczy usługi w zakresie badań zagrożeń oraz badań środowiskowych na stanowiskach pracy, które są prowadzone według metod akredytowanych przez Polskie Centrum Akredytacji. Instytut promuje również np. nowoczesne metody cięcia plazmowego i laserowego.

W Instytucie Spawalnictwa powstał projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki z 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych, które zastąpiło przepisy z 1954 r. Reguluje ono warunki, jakim powinny odpowiadać spawalnie i stanowiska spawalnicze oraz ich wyposażenie; mówi o kwalifikacjach spawalniczych, materiałach technologicznych i bezpieczeństwie przy samym wykonywaniu prac spawalniczych.

Prace badawcze

W ramach prac badawczych dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia analizowano np. zagrożenia związane z emisją zanieczyszczeń pyłowych i gazowych przy spawaniu stali drutami proszkowymi. Zbadano zagrożenia występujące przy spawaniu różnymi rodzajami drutów i opracowano odpowiednie karty charakterystyk, co pozwala pracodawcom na dobór bezpieczniejszych drutów i jednocześnie umożliwia im informowanie pracowników o ryzyku zawodowym. Ocenie poddano również stan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia spawaczy w gospodarce, wykorzystując m.in. badania ankietowe, informacje zbierane od służb spawalniczych i bhp w zakładach, swoje wyniki badań atestacyjnych i powypadkowych. W badaniach prowadzonych w ubiegłym roku naukowcy identyfikowali zagrożenia związane z nowoczesnymi metodami spawania. Interesowały ich przede wszystkim emisja hałasu słyszalnego, występowanie substancji kancerogennych w dymach spawalniczych, pola elektromagnetyczne wytwarzane w procesach spawania łukowego. W innej pracy szczegółowej wyznaczano wskaźniki emisji pyłu całkowitego oraz gazów dla lutów twardych mosiężnych i srebrnych. Jedną z ciekawszych prac było opracowanie elektrody do spawania żeliwa niezawierającej niklu, który jest pierwiastkiem kancerogennym. Został tu też opracowany unikatowy program komputerowy, który pozwala na określenie wskaźników emisji substancji niebezpiecznych dla poszczególnych rodzajów elektrod - narzędzie to może być wykorzystywane w zakładach pracy do dobierania bezpieczniejszych elektrod i właściwych do danego zagrożenia zabezpieczeń. Nie sposób wymienić tutaj wszystkie badania instytutu. Można ogólnie powiedzieć, że wiele z nich dąży do takiej zmiany technologii i materiałów spawalniczych, aby ograniczyć ich szkodliwy wpływ na człowieka i środowisko.

Nacisk na szkolenia

Oprócz wykonywania prac naukowo-badawczych i ekspertyz instytut zajmuje się bezpośrednimi usługami dla przemysłu, obejmującymi m.in. rozwiązywanie problemów badawczo-technologicznych, kształcenie i nadzór nad szkoleniami, nadzór nad wykonywaniem konstrukcji spawanych, certyfikowanie wyrobów, systemów jakości i personelu spawalniczego, informowanie o normach i przepisach, konsultacje techniczne i doradztwo. IS przygotowuje również projekty i interpretacje przepisów oraz zajmuje się analizą wypadków przy pracach spawalniczych. Instytut gromadzi i udostępnia publikacje związane ze spawalnictwem: oprócz tradycyjnej biblioteki funkcjonuje tu komputerowy system gromadzenia i przetwarzania informacji naukowo-technicznej, który zawiera omówienie artykułów prasowych, patentów, prac badawczych i dokumentów Międzynarodowego Instytutu Spawalnictwa.

Jednym z ważniejszych zadań instytutu jest działalność szkoleniowa. Kształceni są tu zarówno zwykli spawacze, jak i inżynierowie spawalnictwa. Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Federacji Spawalniczej kursanci uzyskują uznawane w całej Europie tytuły: Europejskiego Spawacza, Europejskiego Instruktora Spawalniczego, Europejskiego Inspektora Technologa, Inżyniera Spawalnika. Kursanci na halach szkoleniowych poznają nie tylko wzorcowo zorganizowane stanowiska spawalnicze, ale również nowoczesne i dobrze zorganizowane systemy wentylacji. Na wniosek zakładu prowadzącego prace spawalnicze i po przeprowadzeniu wizytacji, obejmującej także problematykę bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska, IS wydaje świadectwa kwalifikacyjne, potwierdzające, że warunki w zakładzie i kwalifikacje jego personelu gwarantują odpowiednią jakość wyrobów i konstrukcji spawanych. Dla przemysłu instytut opracowuje i wykonuje również różnego rodzaju specjalistyczne technologie i urządzenia, np. do cięcia i spawania plazmowego.

Czynniki chemiczne i fizyczne zagrażające zdrowiu pracowników przy procesach spawania i cięcia metali oraz środki i sposoby ochrony.

Robert Kozela
Fot. Artur Knyziak

Za pomoc w przygotowaniu materiału dziękujemy Bogusławowi Czwórnogowi - zastępcy dyrektora IS, Januszowi Mrowcowi - kierownikowi Zakładu Badań Urządzeń Spawalniczych i Ekologii IS, Jolancie Matusiak - zastępcy kierownika Zakładu Badań Urządzeń Spawalniczych i Ekologii.

Dodaj swój komentarz

Fala: Ale (za)dym(a). Skoro Autor pisze, że Instytut Spawalnictwa(2002-03-2)

Darek : Tutaj dzisiaj znalazłem super strenkę . Jest wszystko co(2003-01-5)

wiechu: brak wartosci czyni te stronek czyms w rodzaju poepatowac(2004-12-21)

Migoman: Wszystko ladnie,pięknie....tak,oczywiście-normy,tabelki,przepisy,badania....ale w praktyce to ,,delikatnie mówiąc'' jest trochę(2005-08-28)

Scun: Pracuje jeko spawacz. Dostaje za to godziwe pieniądze. Mam(2005-12-15)

Tigus: Scun dozyl do emerytury czy jest ktos kto zyje(2006-11-12)

MAG: Ja gdzieś wyczytałem że samo promieniowanie łuku jest ok(2006-12-11)

MAG: ---A może 2000 razy, w każdym razie cos z(2006-12-11)

Marta: Robię pomiary tlenków na stanowiskach spawaczy i muszę powiedzieć(2007-04-04)

mati: nie znalazłem tutaj odpowiedzi na wiele moich pytan dotyczacych(2007-05-08)

ania: Zgodze sie z opinia Marty.uczmy sie zapobiegac.Rryzyko i zagrozenia(2007-07-06)

Paweł: czesc mam na imie pawel mam 23 lata jestem(2007-09-01)

E.M.: Moim zadaniem jest stworzenie jak najbezpieczniejszych warunków pracy dla(2007-10-19)

Misiek: Witam wszystkich świecących. Jeśli tylko macie okazje to postarajcie(2007-11-10)

Rysiek: Jak dobrze pamiętam to kiedyś spawacz obowiązkowo dostawał mleko(2007-12-19)

kitek7878: witam spawam już pięć lat moja skóra z twarzy(2008-01-15)

MY FRIEND 76: Cześć!Witam wzystkich.Ja pracuje w dużej firmie a właściwie w(2008-02-28)

Daniel: Witam!! Wszedlem na ta stronke aby uswiadomic sobie co(2008-04-01)

darek: pracuje jako spawacz pare lat . w tej chwili(2008-05-06)

wiech: Paweł serce sie kraje jak sie to czyta o(2008-05-06)

donmaximo: co do mleka to ma ono właściwości do ściągania(2008-06-19)

michael: witam . jestem spawaczem juz od pnad 2 lat(2008-07-29)

AREK: SIEMA JESTEM AREK MAM 14 LAT I DOPIERO UCZE(2008-08-19)

marcin: Arek jak sobie naświetlsz oczy to pokruj kartofla w(2008-08-20)

Maciej Ś.: Język u was, to chyba ZULU GULA,(2008-08-21)

kkrzykk: Chcialbym wiedzieć jakie pierwiastki powstają w gazach podczas spawani(2009-01-06)

Nieuk: Koloego, byłoby za pięknie na tym świecie, gdyby w(2009-01-06)

Marek Hajdukiewicz: znam kolesia z firmy Nafta Piła który twierdzi że(2009-02-28)

niunia : irena wszystko jest dobrze jak jest zdrowie pracuje 16(2009-07-25)

ab: 28 lat spawam i kartofel to można wsadzić tobie(2010-02-01)

Jędrek: Na naświetlone oczy - krople MIBALIN - ,,niebiesko -(2010-02-01)

teżtakmożna: Do niunia: otrzymałaś, jak piszesz w sanepidzie odpowiedź, że(2010-02-02)

siej: popieram słowa m" ab" jak juz wiesz że sobie(2010-06-19)

piotr29: Witam wszystkich.Pracuje jako spawacz od 2 lat 6 dni w tygodniu po 8 godzin.Od nie dawna dopiero zacząłem się interesować zagrożeniami i skutkami spawania migomatem.Chiałbym się dowiedzieć czy długotrwałe spawanie ma wpływ na siwienie włosów i na płodność plemników,od jakiegoś czasu pod czas snu nie mogę już swobodnie oddychać przez nos i z każdym dniem jest coraz gorzej oddychać mi przez nos.Prosiłbym o odpowiedż:)z góry dziękuję i serdecznie pozdrawiam. (2010-11-09)

Redakcja: W ATEŚCIE nr 11 i 12/2010 zamieszczamy obszerne opracowanie dr inż. Jolanty Matusiak "Spawanie stali nierdzewnych a zdrowie spawaczy", w którym można znaleźć m.in. informacje na temat szkodliwości związanych z różnymi metodami spawania oraz skutków zdrowotnych powodowanych przez pył spawalniczy i gazy wydzielające się podczas procesu spawania. (2010-11-24)

Grochowski Paweł: Mam 42 lata i spawałem przez blisko 24 lata.Teraz jestem w połowie kaleką, bo stwierdzono u mnie pylice płuc.Z ZUS-u dostałem zapomoge a zakład po okresie ochronnym poprostu pozbył się mnie.Nowi pracodawcy patrzą jak na trędowatego i trzeba mieć dużo szczęścia żeby się załapać.U poprzedniego pracodawcy warunki były straszne, ale każdy podpisywał szkolenia bojąc się o prace, i to był błąd. Teraz to oni się śmieją a ja szukam pracy w innym zawodzie,ponieważ mam zakaz wykonywania zawodu jako spawacz. Pozdrawiam i ostrzegam dbanie o siebie jest ważne, bo można skończyć jak ja. (2010-12-16)

Jędrek: Jednym słowem porządnych szkoleń nie było, a poświadczaliście własnoręcznym podpisem nieprawdę. Nie pytam już nawet o pomiary stanowisk pracy spawaczy... (2010-12-16)

przypadkowy: Do Jędrek: Nie wykonuje się pomiarów stanowisk pracy spawaczy. To typowa bzdura. Wykonuje się badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowiskach pracy spawaczy, a to jest znacząca różnica . (2010-12-17)

Jędrek: Do przypadkowego-> przypadkowo wiedziałeś o co idzie. Jeżeli ,,przypadkowo" panie przypadkowy, to niech ci będzie dokładniej: # pomiary zapylenia, w tym: #stężenia pyłu całkowitego, respirabilnego i wolnej krystalicznej krzemionki, # pomiary pól elektromagnetycznych, # pomiary skuteczności wentylacji, # pomiary stężenia metali w powietrzu, # pomiary stężenia substancji toksycznych w powietrzu... Możesz PRZYPADKOWO,,cóś" dopisać. (2010-12-17)

przypadkowy: Do Jędrek; znów poplątałeś nie przypadkowo - pomiary czynników szkodliwych wymienione i zamieszczone w tabeli artykułu z pomiarami skuteczności wentylacji dodam mechanicznej ogólnej i stanowiskowej (wywiewno-nawiewnej), które to pomiary wentylacji wykonuje się w celu sprawdzenia jej parametrów, na ogół kiedy występują przekroczenia NDS czynników szkodliwych, czytaj w skrócie pyłów i dymów spawalniczych. (2010-12-17)

Jędrek: Również czytaj w skrócie, albo się domyśl jeżeli potrafisz korzystać z szarych komórek. (2010-12-18)

przypadkowy: Do Jędrek: Jeżeli potrafisz korzystać z szarych komórek, to nie każ nikomu się domyślać, zwłaszcza tego czego nie wypowiedziałeś z sensem. (2010-12-21)

Jędrek: Domyślenie się, wyciąganie wniosków, a szczególnie MYŚLENIE są zaletami niewielu, może co dziesiątego ,,gadacza". Dla wszystkich w tym zestawieniu nieosiągalne niestety... Pozostaje jednak pytanie- dla kogo?ZDROWYCH I SPOKOJNYCH ŚWIĄT-> NIE PRZYPADKOWO. (2010-12-21)

przypadkowy: Domyślanie się, myślenie i wyciąganie właściwych wniosków z dyskusji jest zaletą każdego dyskutanta forum. Nieposiadanie tej zalety może podlegać krytyce, ale nie wyłącznie dla samej krytyki. Wesołych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku 2011, życzę wszystkim pojawiającym się na tym forum. (2010-12-21)

kiler766: Spawa każdy dla pieniędzy niestety.Lecz czy warte są te(2012-01-26)

Dodaj swój komentarz