ATEST Ochrona Pracy

28 marca 2024 r.

[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

 

ATEST 12/2023

Instytut Spawalnictwa

Nie ma właściwie takiej dziedziny przemysłu, w której nie występowałoby spawanie - od produkcji igieł do strzykawek, po statki. Około 80 tys. osób pracuje w naszym kraju na pełnych etatach spawaczy, 50 tys. pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami spawa sporadycznie. Rocznie kształci się w Polsce około 10 tys. spawaczy. Nad kształceniem, warunkami pracy, jakością wyrobów, procesami certyfikacyjnymi, od 1945 r. czuwa w Polsce Instytut Spawalnictwa (IS) w Gliwicach.

Banalne stwierdzenie, że praca spawacza jest niebezpieczna przekłada się na dużą liczbę chorób zawodowych i wypadków przy pracy. Spawacze rzadko pozostają przy tym zawodzie do emerytury. Grożą im olśnienia, oparzenia, porażenia prądem, pożary, zatrucia (niejednokrotnie zanieczyszczenia przekraczają kilkakrotnie dopuszczalne stężenia; zdarzają się na szczęście rzadko, przypadki zatruć zanieczyszczeniami emitowanymi w procesie). Dość często mają miejsce poparzenia gorącymi odpryskami metalu, które wpadają do butów, pod ubranie ochronne, szczególnie do rękawa i za kołnierz (w związku z tym zaczyna się coraz powszechniej stosować przyłbice spawalnicze z fartuchami chroniącymi kark). Do tego dochodzą zagrożenia zawodowymi schorzeniami skóry, oczu, płuc.

Do szczególnie niebezpiecznych należą prace spawalnicze w małych pomieszczeniach, np. w zbiornikach i na statkach. Na takich stanowiskach trzeba zainstalować wyciągi, zapewnić nawiew świeżego powietrza, spawacz musi być asekurowany z zewnątrz przez pomocnika. W niedokładnie oczyszczonych zbiornikach na paliwo zdarzają się wybuchy zainicjowane przez łuk spawalniczy. Odpowiednie procedury postępowania i zabezpieczenia pozwalają zapewnić właściwą ochronę spawaczom - jest to jednak często związane niestety z możliwościami finansowymi pracodawców: nowoczesne i zaawansowane technicznie przyłbice samozaciemniające się czy przyłbice z wymuszonym odpływem powietrza są bardzo drogie.

Ograniczyć zagrożenia

W IS prowadzi się wiele badań w celu precyzyjnego określenia szkodliwości poszczególnych procesów spawania, lutowania, cięcia dla ludzi i środowiska. Na przykład w specjalnej komorze określa się skład dymów spawalniczych (dym spawalniczy to aerozol, składający się z fazy stałej - pyły i gazowej - mieszanka, np. ozonu, CO, tlenków azotu, fosgenu, fluorowodoru, chlorowodoru i in.). Pod względem wpływu na wielkość emisji zanieczyszczeń charakteryzuje się zarówno materiały dodatkowe (druty, elektrody, topniki, luty), jak i same technologie (np. zagadnienie wpływu gazów osłonowych na emisję pyłów). Przy pomiarach hałasu prowadzonych w instytucie dla poszczególnych urządzeń i technik spawania określa się poziom hałasu powstającego przy źródle (urządzeniu) i podczas procesu. Jednym z rzadko wymienianych zagrożeń przy spawaniu jest promieniowanie elektromagnetyczne. Natężenia pól elektrycznego i magnetycznego są mierzone wokół urządzenia, wokół przewodów elektrycznych i spawacza, głównie wzdłuż osi ciała; przy niektórych procesach spawania i zgrzewania mogą występować przekroczenia najwyższych dopuszczalnych natężeń dla tych pól. Spawacze sami często zwiększają te zagrożenia, zakładając przewody elektryczne na ramię lub trzymając je pod pachą. Naukowcy w instytucie podpowiadają, jak najskuteczniej uniknąć tych narażeń, np. oddalając od ciała przewody prądowe na odpowiednią odległość. Badania koncentrują się nie tylko na tym, co dzieje się w środowisku pracy, ale również na tym, jaki wpływ procesy spawania mają na środowisko naturalne. Laboratorium Badawcze Spawalnictwa, stanowiące integralną część instytutu, świadczy usługi w zakresie badań zagrożeń oraz badań środowiskowych na stanowiskach pracy, które są prowadzone według metod akredytowanych przez Polskie Centrum Akredytacji. Instytut promuje również np. nowoczesne metody cięcia plazmowego i laserowego.

W Instytucie Spawalnictwa powstał projekt rozporządzenia Ministra Gospodarki z 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych, które zastąpiło przepisy z 1954 r. Reguluje ono warunki, jakim powinny odpowiadać spawalnie i stanowiska spawalnicze oraz ich wyposażenie; mówi o kwalifikacjach spawalniczych, materiałach technologicznych i bezpieczeństwie przy samym wykonywaniu prac spawalniczych.

Prace badawcze

W ramach prac badawczych dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia analizowano np. zagrożenia związane z emisją zanieczyszczeń pyłowych i gazowych przy spawaniu stali drutami proszkowymi. Zbadano zagrożenia występujące przy spawaniu różnymi rodzajami drutów i opracowano odpowiednie karty charakterystyk, co pozwala pracodawcom na dobór bezpieczniejszych drutów i jednocześnie umożliwia im informowanie pracowników o ryzyku zawodowym. Ocenie poddano również stan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia spawaczy w gospodarce, wykorzystując m.in. badania ankietowe, informacje zbierane od służb spawalniczych i bhp w zakładach, swoje wyniki badań atestacyjnych i powypadkowych. W badaniach prowadzonych w ubiegłym roku naukowcy identyfikowali zagrożenia związane z nowoczesnymi metodami spawania. Interesowały ich przede wszystkim emisja hałasu słyszalnego, występowanie substancji kancerogennych w dymach spawalniczych, pola elektromagnetyczne wytwarzane w procesach spawania łukowego. W innej pracy szczegółowej wyznaczano wskaźniki emisji pyłu całkowitego oraz gazów dla lutów twardych mosiężnych i srebrnych. Jedną z ciekawszych prac było opracowanie elektrody do spawania żeliwa niezawierającej niklu, który jest pierwiastkiem kancerogennym. Został tu też opracowany unikatowy program komputerowy, który pozwala na określenie wskaźników emisji substancji niebezpiecznych dla poszczególnych rodzajów elektrod - narzędzie to może być wykorzystywane w zakładach pracy do dobierania bezpieczniejszych elektrod i właściwych do danego zagrożenia zabezpieczeń. Nie sposób wymienić tutaj wszystkie badania instytutu. Można ogólnie powiedzieć, że wiele z nich dąży do takiej zmiany technologii i materiałów spawalniczych, aby ograniczyć ich szkodliwy wpływ na człowieka i środowisko.

Nacisk na szkolenia

Oprócz wykonywania prac naukowo-badawczych i ekspertyz instytut zajmuje się bezpośrednimi usługami dla przemysłu, obejmującymi m.in. rozwiązywanie problemów badawczo-technologicznych, kształcenie i nadzór nad szkoleniami, nadzór nad wykonywaniem konstrukcji spawanych, certyfikowanie wyrobów, systemów jakości i personelu spawalniczego, informowanie o normach i przepisach, konsultacje techniczne i doradztwo. IS przygotowuje również projekty i interpretacje przepisów oraz zajmuje się analizą wypadków przy pracach spawalniczych. Instytut gromadzi i udostępnia publikacje związane ze spawalnictwem: oprócz tradycyjnej biblioteki funkcjonuje tu komputerowy system gromadzenia i przetwarzania informacji naukowo-technicznej, który zawiera omówienie artykułów prasowych, patentów, prac badawczych i dokumentów Międzynarodowego Instytutu Spawalnictwa.

Jednym z ważniejszych zadań instytutu jest działalność szkoleniowa. Kształceni są tu zarówno zwykli spawacze, jak i inżynierowie spawalnictwa. Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Federacji Spawalniczej kursanci uzyskują uznawane w całej Europie tytuły: Europejskiego Spawacza, Europejskiego Instruktora Spawalniczego, Europejskiego Inspektora Technologa, Inżyniera Spawalnika. Kursanci na halach szkoleniowych poznają nie tylko wzorcowo zorganizowane stanowiska spawalnicze, ale również nowoczesne i dobrze zorganizowane systemy wentylacji. Na wniosek zakładu prowadzącego prace spawalnicze i po przeprowadzeniu wizytacji, obejmującej także problematykę bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska, IS wydaje świadectwa kwalifikacyjne, potwierdzające, że warunki w zakładzie i kwalifikacje jego personelu gwarantują odpowiednią jakość wyrobów i konstrukcji spawanych. Dla przemysłu instytut opracowuje i wykonuje również różnego rodzaju specjalistyczne technologie i urządzenia, np. do cięcia i spawania plazmowego.

Czynniki chemiczne i fizyczne zagrażające zdrowiu pracowników przy procesach spawania i cięcia metali oraz środki i sposoby ochrony.

Proces technologiczny

Materiał podstawowy

Czynnik zagrażający

Środki i sposoby ochrony

Spawanie gazowe

stale niestopowe i niskostopowe

pyły,tlenki azotu, tlenek węgla; hałas; promieniowanie cieplne IR

wentylacja ogólna spawalni, wentylacja stanowiskowa, okulary spawalnicze, odzież ochronna (rękawice, fartuch, nakrycie głowy), środki ochrony słuchu

Spawanie ręczne elektrodą otuloną MMA

staleniestopowe i niskostopowe

pyły, tlenki azotu, tlenek węgla; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

wentylacja ogólna spawalni, wentylacja stanowiskowa, tarcze lub przyłbice spawalnicze z odpowiednio dobranymi filtrami, parawany spawalnicze, odzież ochronna (rękawice, fartuch), środki ochrony słuchu, ścianki dźwiękochłonne, modyfikacja parametrów technologicznych procesu

stale wysokostopowe chromowo-niklowe

pyły, chrom VI, nikiel, tlenki azotu, tlenek węgla; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

Spawanie w osłonie gazów aktywnych MAG

stale niestopowe i niskostopowe

pyły, tlenki azotu, tlenek węgla; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

stale wysokostopowe chromowo-niklowe

pyły, chrom VI, nikiel, tlenki azotu; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie,IR

Spawanie w osłonie gazów obojętnych MIG

stale wysokostopowe chromowo-niklowe

pyły, chrom VI, nikiel, tlenki azotu, ozon; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

aluminium, stopy aluminium

pyły,tlenki aluminium, tlenki azotu, ozon; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

Spawanie elektrodą wolframową w osłonie gazów obojętnych TIG

stale wysokostopowe chromowo-niklowe

pyły, chrom VI, nikiel, tlenki azotu, ozon; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

aluminium, stopy aluminium

pyły, tlenki aluminium, tlenki azotu, ozon; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

Cięcie termiczne-tlenowe

stale niestopowe i niskostopowe

pyły,tlenki azotu, tlenek węgla; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, cieplne IR

wentylacja ogólna spawalni, wentylacja stanowiskowa, cięcie nad lustrem wody, okulary spawalnicze, parawany spawalnicze, odzież ochronna (rękawice, fartuch, nakrycie głowy), środki ochrony słuchu

Cięcie plazmowe

stale niestopowe i niskostopowe

pyły, tlenki azotu, tlenek węgla, ozon; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, cieplne IR

wentylacja ogólna spawalni, wentylacja stanowiskowa, cięcie nad i pod lustrem wody, tarcze lub przyłbice spawalnicze z odpowiednio dobranymi filtrami, parawany spawalnicze, odzież ochronna ( rękawice, fartuch), środki ochrony słuchu, ścianki dźwiękochłonne

stale wysokostopowe chromowo-niklowe

pyły, chrom VI, nikiel, tlenki azotu, tlenek węgla, ozon; hałas; promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

aluminium

pyły, tlenki aluminium, tlenki azotu, ozon, hałas, promieniowanie UV, światło niebieskie, IR

Robert Kozela
Fot. Artur Knyziak

Za pomoc w przygotowaniu materiału dziękujemy Bogusławowi Czwórnogowi - zastępcy dyrektora IS, Januszowi Mrowcowi - kierownikowi Zakładu Badań Urządzeń Spawalniczych i Ekologii IS, Jolancie Matusiak - zastępcy kierownika Zakładu Badań Urządzeń Spawalniczych i Ekologii.

Dodaj swój komentarz


Fala: Ale (za)dym(a). Skoro Autor pisze, że Instytut Spawalnictwa(2002-03-2)

Darek : Tutaj dzisiaj znalazłem super strenkę . Jest wszystko co(2003-01-5)

wiechu: brak wartosci czyni te stronek czyms w rodzaju poepatowac(2004-12-21)

Migoman: Wszystko ladnie,pięknie....tak,oczywiście-normy,tabelki,przepisy,badania....ale w praktyce to ,,delikatnie mówiąc'' jest trochę(2005-08-28)

Scun: Pracuje jeko spawacz. Dostaje za to godziwe pieniądze. Mam(2005-12-15)

Tigus: Scun dozyl do emerytury czy jest ktos kto zyje bez uszczerbku na zdrowiu po 25 latach spawania np w stoczni. (2006-11-12)

MAG: Ja gdzieś wyczytałem że samo promieniowanie łuku jest ok 20000 tysięcy razy silniejsze od słonecznego. Czyli skóra opali wam sie szybciej o 20000 razy, sam czesto sie przypadkiem opale :D (2006-12-11)

MAG: ---A może 2000 razy, w każdym razie cos z dwójką i w tysiącach (2006-12-11)

Marta: Robię pomiary tlenków na stanowiskach spawaczy i muszę powiedzieć że bardzo różnie to wychodzi. Jedyne co mogę powiedzieć, to: SPAWACZE - używajcie właściwie wentylacji. Jeśli macie odciąg w stole to włączajcie go (wierzcie mi - mało osób na to wpada). Jeśli macie rękaw wentylacyjny to nie umieszczajcie go nad swoją głową bo te wszystkie gazy przejdą Wam najpierw przez nos. Tak więc z boku i z tendencją w dół. Pozdrawiam (2007-04-04)

mati: nie znalazłem tutaj odpowiedzi na wiele moich pytan dotyczacych ochrony przed zlymi skutkami spawania nie polecam tej strony (2007-05-08)

ania: Zgodze sie z opinia Marty.uczmy sie zapobiegac.Rryzyko i zagrozenia zdrowia zwiazane z tym zawodem porazaja moja swiadomosc (emisja spalin i promieniowania elektromagnetycznego) az wlos sie jerzy na glowie.Coz... aby zyc i placic rachumki nalezy praxcowac. (2007-07-06)

Paweł: czesc mam na imie pawel mam 23 lata jestem w irlandii i pracuje jako spawacz narazie nie wykonuje nic skomplikowaneo sa to proste kratownice do form na plyty stropowe pracuje tam 2 tyg nigdy wczesniej nie mialem z tym zawodem nic do czynienia. z poczatku sie cieszylem ze w koncu mam stala prace ale z czasem zaczelo mnie martwic to w jakich warunkach pracuje i jaka mam do tego ochrone pomieszczenie w ktorym spawam jest to wielka hala ale bez rzadnych odciagow wentylacji itp wszystko idzie w gore pod sufit, posiadam tylko zwykla maske pracuje migomatem a czasem elektroda ogolnie spawam ok 8 godz intensywnie juz zdazylem kilka razy naswietlic oczy nawet bardzo i poparzylem skore pod szyja najgorsze jest to ze ucze sie na bledach bo powiem szczerze jestem ciemny w tym klimacie i prosze kodos jakiegos specjaliste o pomoc bo ostatnio nawet zauwazylem ze czesto ide do toalety zeby przemyc sobie nos w srodku i czasami pojawia sie tam na sciankach krew wiem ze ogolnie jest to niebezpieczny zawod i do kazdego rodzaju czynnosci jaka sie wykonuje jest odpowiednia ochrona ale prosze tylko o ta najwazniejsza dla mnie bo juz zaczynam myslec o zmianie pracy za co z gory dziekuje pozdrawiam swiecacych yo (2007-09-01)

E.M.: Moim zadaniem jest stworzenie jak najbezpieczniejszych warunków pracy dla stanowisk do cięcia blach plazmą i tlenem oraz gazem propan-butan.Nie znam się na spawaniu kompletnie, dlatego dużo czytam, zbieram informacje na prawo i lewo, byłam nawet na targach spawalnictwa. Mam problem w jaki sposób właściwie zabezpieczyć spawaczy przed promieniowaniem UV i IR. Czy jest laboratorium które mierzy te parametry? Czy same okulary spawalnicze wystarczą? Czy też wyposażyć ludzi w przyłbice? Jak powinien być wyposażony prawidłowo pracownik? Czytam "Atest" od niedawna bardzo systematycznie i gdyby nie redakcja popadałabym nieraz w czarną rozpacz. Chciałabym przy okazji bardzo serdecznie podziękować całej Redakcji. Przesyłam pozdrowienia (2007-10-19)

Misiek: Witam wszystkich świecących. Jeśli tylko macie okazje to postarajcie się zmienić zawód. Spawam już trochę i zauważyłem kilka niepokojących rzeczy w pracy. 1. Przepisy swoje a życie swoje. 2. Praca po 8 godzin to fikcja najlepiej jak bym z pracy nie wychodził. 3. w wigilię też będę spawał 4. czasem mam 1 niedzielę w miesiącu wolną 5. uważajcie na oczy szybki 12, 13 przy spawaniu pulsacyjnym minimum 13 6. do przyłbic doczepiać kawałek starej rękawicy (pozwala uchronić szyję od poparzeń. 7. nie wdychać gazów główki z boku a nie nad spawem Mógłbym tak jeszcze długo ale to niecelowe jeśli nie my to będą spawać dla nas chińczycy a my po zasiłek Ps Szanować zdrowie (2007-11-10)

Rysiek: Jak dobrze pamiętam to kiedyś spawacz obowiązkowo dostawał mleko , obecnie podobno już mu to nie przysługuje .Jestem ciekaw na jakiej podstawie mleko to było wydawane kiedyś i na podstawie jakiego przepisu zostało to zmienione. (2007-12-19)

kitek7878: witam spawam już pięć lat moja skóra z twarzy schodziła mi z tysiąc razy bo nieraz u nas spawa się bez maski takie szczepianie blaszek 0.8mm szef na to że jak on spawał to też zmieniał często skórę twarzy nawet go to nie rusza była u nas kontrola takie dwie panie pozakładały nam na szyję takie filtry które po piętnastu minutach były do wymiany ale kontrola wypadła pomyślnie wiecie dlaczego toteż myślę poważnie nad zmianą zawodu pozdrawiam (2008-01-15)

MY FRIEND 76: Cześć!Witam wzystkich.Ja pracuje w dużej firmie a właściwie w(2008-02-28)

Daniel: Witam!! Wszedlem na ta stronke aby uswiadomic sobie co(2008-04-01)

darek: pracuje jako spawacz pare lat . w tej chwili(2008-05-06)

wiech: Paweł serce sie kraje jak sie to czyta o(2008-05-06)

donmaximo: co do mleka to ma ono właściwości do ściągania(2008-06-19)

michael: witam . jestem spawaczem juz od pnad 2 lat(2008-07-29)

AREK: SIEMA JESTEM AREK MAM 14 LAT I DOPIERO UCZE(2008-08-19)

marcin: Arek jak sobie naświetlsz oczy to pokruj kartofla w(2008-08-20)

Maciej Ś.: Język u was, to chyba ZULU GULA,(2008-08-21)

kkrzykk: Chcialbym wiedzieć jakie pierwiastki powstają w gazach podczas spawani(2009-01-06)

Nieuk: Koloego, byłoby za pięknie na tym świecie, gdyby w(2009-01-06)

Marek Hajdukiewicz: znam kolesia z firmy Nafta Piła który twierdzi że(2009-02-28)

niunia : irena wszystko jest dobrze jak jest zdrowie pracuje 16(2009-07-25)

ab: 28 lat spawam i kartofel to można wsadzić tobie(2010-02-01)

Jędrek: Na naświetlone oczy - krople MIBALIN - ,,niebiesko -(2010-02-01)

teżtakmożna: Do niunia: otrzymałaś, jak piszesz w sanepidzie odpowiedź, że(2010-02-02)

siej: popieram słowa m" ab" jak juz wiesz że sobie(2010-06-19)

piotr29: Witam wszystkich.Pracuje jako spawacz od 2 lat 6 dni(2010-11-09)

Redakcja: W ATEŚCIE nr 11 i 12/2010 zamieszczamy obszerne opracowanie(2010-11-24)

Grochowski Paweł: Mam 42 lata i spawałem przez blisko 24 lata.Teraz(2010-12-16)

Jędrek: Jednym słowem porządnych szkoleń nie było, a poświadczaliście własnoręcznym(2010-12-16)

przypadkowy: Do Jędrek: Nie wykonuje się pomiarów stanowisk pracy spawaczy.(2010-12-17)

Jędrek: Do przypadkowego-> przypadkowo wiedziałeś o co idzie. Jeżeli ,,przypadkowo"(2010-12-17)

przypadkowy: Do Jędrek; znów poplątałeś nie przypadkowo - pomiary czynników(2010-12-17)

Jędrek: Również czytaj w skrócie, albo się domyśl jeżeli potrafisz(2010-12-18)

przypadkowy: Do Jędrek: Jeżeli potrafisz korzystać z szarych komórek, to(2010-12-21)

Jędrek: Domyślenie się, wyciąganie wniosków, a szczególnie MYŚLENIE są zaletami(2010-12-21)

przypadkowy: Domyślanie się, myślenie i wyciąganie właściwych wniosków z dyskusji(2010-12-21)

kiler766: Spawa każdy dla pieniędzy niestety.Lecz czy warte są te(2012-01-26)


Dodaj swój komentarz  
 

©ATEST-Ochrona Pracy 2002

Liczba odwiedzin od 2000 r.: 58063989