ATEST Ochrona Pracy

28 marca 2024 r.

[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

 

ATEST 12/2023

Co wynika z dyrektyw nowego podejścia

Swobodny przepływ towarów - w tym maszyn i urządzeń technicznych przeznaczonych dla zakładów pracy - jest jedną z podstawowych zasad funkcjonowania jednolitego (wspólnego) rynku w krajach Unii Europejskiej. Przy tworzeniu tego rynku ustalono, że wyroby (maszyny i urządzenia techniczne) wyprodukowane lub wprowadzone legalnie na rynek w jednym z krajów UE mają w zasadzie zagwarantowany swobodny przepływ w całej wspólnocie, zakładając, że spełniają odpowiednie przepisy i normy techniczne, dotyczące bezpieczeństwa, obowiązujące w tym kraju. Taki system mógł sprawnie funkcjonować pod warunkiem, że w krajach należących do UE podstawowe przepisy i normy dotyczące oceny wyrobów i ujmujące podstawowe wymagania dla tych wyrobów są takie same w każdym z krajów należących do UE1.

Ten sposób podejścia do oceny wyrobów został przejęty w 1985 roku przez państwa Wspólnoty Europejskiej. Nowe podejście uzgodnione przez państwa członkowskie Wspólnoty Europejskiej w sprawie ujednolicenia przepisów i norm dotyczących oceny wyrobów wprowadziło następujące zasady:

- harmonizacja ustawodawcza Rady zostaje ograniczona do podstawowych wymagań (Dyrektyw Rady), które musi spełniać wyrób wprowadzony na rynek UE, jeżeli ma korzystać z prawa swobodnego przepływu w obrębie państw członkowskich,

- specyfikacje techniczne wyrobów spełniających podstawowe wymagania przedstawione w dyrektywach będą określone w zharmonizowanych normach,

- stosowanie zharmonizowanych norm lub innych norm jest dobrowolne, a producent wyrobu może zawsze zastosować inne przepisy (normy) celem spełnienia wymagań dotyczących wyrobów,

- wyroby (maszyny i urządzenia techniczne) wytworzone zgodnie z normami zharmonizowanymi uznaje się jako wytworzone zgodnie z odpowiednimi podstawowymi wymaganiami (dyrektywami).

Warunkami uzyskania pozytywnych efektów są pewność, że wymagania podstawowe oraz zharmonizowane normy spełniają odpowiednie warunki odnośnie do podstawowych wymagań bezpieczeństwa oraz wdrożenie przez poszczególne państwa proponowanych rozwiązań prawnych.

Taki sposób myślenia wymagał przede wszystkim uporządkowania podstawowych wymagań dotyczących wyrobów, które powstawały na przestrzeni wielu lat oraz uporządkowania norm w poszczególnych krajach UE. Ważnym elementem w tej działalności było także ujednolicenie metod oceny poszczególnych wyrobów (maszyn i urządzeń) w krajach UE.

W wyniku tych działań powstały trzy podstawowe pojęcia, które są wiodące w omawianej tematyce:

- dyrektywy nowego podejścia,

- normy zharmonizowane,

- ocena zgodności.

Zrozumienie tych podstawowych pojęć pozwoli na zrozumienie całego systemu oceny wyrobów w zakresie bezpieczeństwa wyrobu przyjętego w krajach UE.

Dyrektywy nowego podejścia

Dyrektywy nowego podejścia to przepisy ujmujące podstawowe wymagania dla określonych grup wyrobów (maszyn i urządzeń technicznych) 2. Pod tą nazwą aktualnie ujęto wymagania podstawowe dla 21 grup wyrobów, które w krajach UE wymagają oznaczenia symbolem CE. Wykaz dyrektyw nowego podejścia oraz wyrobów, których dotyczą, przedstawia tabela.

Objaśnienia wymaga podane w treści tabeli pojęcie zawarte w treści każdego rozporządzenia Rady Ministrów: "zasadnicze wymagania". Są to wymagania, które spełniać musi wyrób wprowadzany do obrotu. Wymagania te określają dyrektywy UE, uchwalone zgodnie z zasadami zawartymi w uchwale Rady Wspólnot Europejskich z 7 maja 1985 r. w sprawie nowego podejścia do harmonizacji technicznej oraz normalizacji, zwane dyrektywami nowego podejścia.

W przepisach związanych z oceną zgodności występuje także inne podobne sformułowanie: ..."szczegółowe wymagania". Są to wymagania lub specyfikacje techniczne, którym musi odpowiadać wyrób wprowadzany do obrotu, między innymi wymagania lub specyfikacje określone w dyrektywach UE innych niż nowego podejścia.

Krajowe odpowiedniki dyrektyw europejskich nowego podejścia, wprowadzone do prawa polskiego na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z 28 kwietnia 2000 r. o systemie oceny zgodności, akredytacji oraz zmianie niektórych ustaw, obowiązywać będzie z dniem 1.01.2003 r.*; wyjątek: poz. 3 i 10 tabeli. Jednak, będąc na miejscu producenta maszyny lub urządzenia objętego postanowieniami jednej z wymienionych w tabeli dyrektyw, nie czekałbym aż do momentu wstąpienia Polski do Wspólnoty Europejskiej. Dostosowanie konstrukcji maszyny do wymogów dyrektywy, lub, jak kto woli, rozporządzenia Rady Ministrów, może być działaniem dłuższym, a system oceny wyrobów zgodnie z wymogami obowiązującymi w krajach UE będzie obowiązywał w trybie natychmiastowym.

Normy zharmonizowane

Normy zharmonizowane to normy opracowane i ustanowione przez europejskie instytucje normalizacyjne CEN, CENLEC, ETSI. Precyzują one w całości lub częściowo zasadnicze wymagania bezpieczeństwa zawarte w dyrektywie (w kraju - w rozporządzeniach Rady Ministrów w sprawie zasadniczych wymagań dotyczących różnych wyrobów). Postanowienia zawarte w normach zharmonizowanych wyznaczają akceptowany poziom bezpieczeństwa technicznego. W krajach wspólnoty przyjęto zasadę, że norma zharmonizowana powinna być przyjęta w danym kraju członkowskim UE jako norma krajowa.

Jeżeli producent wykonał swój wyrób (maszynę lub urządzenie techniczne) zgodnie z postanowieniami normy zharmonizowanej, które pokrywają się z wszystkimi zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa odnoszącymi się do danej maszyny, może skorzystać z przywileju domniemania zgodności, tzn. prawa uznania maszyny za zgodną z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa zawartymi w danej dyrektywie.

Najczęściej jednej dyrektywie odpowiada kilka, kilkanaście lub więcej norm zharmonizowanych. Przykładowo wykaz norm zharmonizowanych z dyrektywą nr 98/37/WE, zwaną dyrektywą "maszynową", obejmuje ponad 250 norm europejskich, określających m.in. wymagania bezpieczeństwa wobec różnych typów maszyn i urządzeń technicznych.

Oczywiście stosowanie norm zharmonizowanych, zgodnie z ustawą o normalizacji, nie jest obligatoryjne i producent może w każdym przypadku użyć innych środków do wykazania zgodności z zasadniczymi wymaganiami zawartymi w dyrektywie. W takim przypadku powinien zapewnić odpowiedni poziom bezpieczeństwa swojego wyrobu, co najmniej równoważny z poziomem ustanowionym z normami zharmonizowanymi. Niestosowanie norm zharmonizowanych może np. utrudnić mu drogę do uzyskania efektu końcowego, tj. deklaracji zgodności (producent w tym przypadku skazany jest na stosowanie innej, bardziej złożonej procedury uzyskiwania deklaracji zgodności).

Normy zharmonizowane, związane z budową, projektowaniem maszyn i urządzeń, dzielimy na trzy podstawowe typy:

- normy typu A (podstawowe normy dotyczące bezpieczeństwa) - normy zawierające podstawowe terminy, zasady projektowania oraz aspekty ogólne mające zastosowanie dla wszystkich maszyn; przykładem normy typu A jest norma PN EN 292-2:1991 "Maszyny. Bezpieczeństwo. Pojęcia podstawowe, ogólne zasady projektowania. Zasady i wymagania techniczne",

- normy typu B (grupowe normy bezpieczeństwa) - normy dotyczące określonego aspektu bezpieczeństwa lub określonego rodzaju urządzeń służących bezpieczeństwu, które mogą być zastosowane w wielu różnych maszynach; normy te można podzielić na:

- normy typu B1 - dotyczące poszczególnych aspektów bezpieczeństwa (np. odległości bezpieczeństwa, temperatury powierzchni, hałasu); przykładem takiej normy jest norma PN - EN 349:1999 "Maszyny. Bezpieczeństwo. Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami górnymi do stref niebezpiecznych",

- normy typu B2 - dotyczące urządzeń służących bezpieczeństwu (np. oburęczne urządzenia sterujące, urządzenia blokujące, osłony); przykładem takiej normy jest norma PN - EN 418:1999 "Maszyny. Bezpieczeństwo. Wyposażenie do zatrzymania awaryjnego, aspekty funkcjonalne. Zasady projektowania",

- normy typu C (normy dotyczące bezpieczeństwa maszyny) - normy zawierające szczegółowe wymagania dotyczące bezpieczeństwa określonej maszyny lub grupy maszyn; przykładem takiej normy jest norma PN-EN 692:2000 "Prasy mechaniczne. Bezpieczeństwo".

Ocena zgodności

Procedura oceny zgodności W pojęciu dyrektyw "nowego podejścia" (wymienionych w tabeli) każda z wymienionych dyrektyw, a po przeniesieniu na przepis krajowy - każde rozporządzenie Rady Ministrów, (Ministra Gospodarki) obejmuje swoim zakresem pewną grupę maszyn, urządzeń technicznych lub narzędzi przeznaczonych dla zakładów pracy. Oprócz wymagań zasadniczych każda dyrektywa, a w prawie krajowym - odpowiadające dyrektywie rozporządzenie Rady Ministrów lub Ministra Gospodarki określa sposób postępowania producentów w celu uzyskania formalnej zgody na wprowadzenie (sprzedaż) ich wyrobów. Taki sposób postępowania nazwano "procedurą oceny zgodności". Schemat takiego działania przedstawia zamieszczony wykres.

Każda dyrektywa przewiduje kilka procedur działania producenta (dostawcy) wyrobu, których celem jest uzyskanie dostępu dla wyrobu bezpośrednio na rynek lub do zakładów pracy. Problematykę wymagań zasadniczych oraz procedury oceny zgodności wynikające z poszczególnych dyrektyw (w kraju rozporządzeń RM) dla grup wyrobów przeznaczonych głównie dla zakładów pracy przedstawimy w kolejnych artykułach tego cyklu.

Lp

Nazwa i nr dyrektywy nowego podejścia

Wyroby obejmowane dyrektywą

Polski przepis odpowiadający treścią postanowieniom dyrektywy

1

Urządzenia niskiego napięcia,
nr 73/23/EWG,
zm.: 93/68/EWG

Sprzęt elektryczny

Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla sprzętu elektrycznego, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania sprzętu elektrycznego (Dz.U. z 17 października 2001 r.)

2

Proste zbiorniki ciśnieniowe,
nr 87/404/EWG,
zm.: 90/488/EWG, 93/68/EWG

Butle spawalnicze

Rozporządzenie RM z 17 grudnia 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla prostych zbiorników ciśnieniowych podlegających ocenie zgodności (Dz.U. z 8 stycznia 2002 r.)

3

Bezpieczeństwo zabawek
nr 88/378/EWG,
zm.: 93/68/EWG

Produkty lub materiał

Rozporządzenie RM z 19 października 2001 r. w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu znakowania zabawek (Dz.U. z 17 grudnia 2001 r.)

4

Materiały konstrukcyjne
nr 89/106/EWG,
zm.: 93/68/EWG

Produkty

Brak polskiego odpowiednika

5

Kompatybilność elektromagnetyczna
nr 89/336/EWG,
zm.: 92/31/EWG, 93/68/EWG

Aparatura

Rozporządzenie RM z 25 czerwca 2002 r. w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności aparatury z zasadniczymi wymaganiami dotyczącymi kompatybilności elektromagnetycznej oraz sposobu oznakowania aparatury (Dz.U. z 25 lipca 2002 r.)

6

Maszyny
nr 98/37/EWG

 

Rozporządzenie RM z 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeństwa podlegających ocenie zgodności, warunków i trybu dokonywania oceny zgodności oraz sposobu oznakowania tych maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. z 7 listopada 2001 r.)

7

Sprzęt ochrony indywidualnej
nr 89/686/EWG,
zm.: 93/68/EWG, 93/95/EWG, 96/58/EWG

 

Rozporządzenie RM z 9 stycznia 2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. z 18 stycznia 2002 r.)

8

Urządzenia do spalania paliw gazowych
nr 90/396/EWG,
zm.: 93/68/EWG

 

Rozporządzenie RM z 5 lutego 2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń spalających paliwa gazowe podlegających ocenie zgodności (Dz.U. z 21 lutego 2002 r.)

9

Kotły grzejne opalane paliwem płynnym lub gazowym („nowe kotły grzejne”)
nr 92/42/EWG,
zm.: 93/68/EWG

 

Rozporządzenie RM z 19 lutego 2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dotyczących efektywności energetycznej nowych wodnych kotłów grzewczych opalanych paliwami ciekłymi lub gazowymi (Dz.U. z 12 marca 2002 r.)

10

Wymogi dotyczące wydajności energii dla elektrycznych lodówek, zamrażarek oraz ich kombinacji stosowanych w gospodarstwach domowych
nr 95/57/EWG

 

Rozporządzenie RM z 11 września 2001 r. w sprawie wymagań zasadniczych w zakresie efektywności energetycznej dla sprzętu chłodniczego (Dz.U. z 17 października 2001 r.)

11

Radiowe i telekomunikacyjne urządzenia
nr 99/5/WE

 

Rozporządzenie RM z 10 września 2002 r. w sprawie warunków i trybu dokonywania oceny zgodności telekomunikacyjnych urządzeń końcowych przeznaczonych do dołączania do zakończeń sieci publicznej i urządzeń radiowych z zasadniczymi wymaganiami oraz sposobu ich oznakowania (Dz.U. z 23 października 2002 r.)

12

Nieautomatyczne urządzenia ważące nr 90/384/EWG, zm.: 93/68/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

13

Aktywne wszczepiane urządzenia medyczne nr 90/385/EWG, zm.: 93/42/EWG, 93/68/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

14

Materiały wybuchowe do użytku cywilnego nr 93/15/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

15

Urządzenia medyczne nr 93/42/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

16

Sprzęt i systemy ochronne przeznaczone do stosowania w atmosferze potencjonalnego wybuchu nr 94/9/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

17

Statki wycieczkowe nr 94/25/EWG; 18. Windy nr 95/16/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

19

Urządzenia ciśnieniowe nr 97/23/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

20

Telekomunikacyjne urządzenia oraz wyposażenie naziemnych stacji satelitarnych nr 98/13/EWG;

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

21

Diagnostyczne urządzenia medyczne in vitro nr 98/37/WE

 

brak polskiego odpowiednika rozporządzenia

mgr inż. Andrzej Kowerski

1 Art. 100 Traktatu Rzymskiego - określa, że przyjęte wymagania powinny być spełnione w 100 %.

2 Wymagania te nie mają mocy obowiązywania w krajach UE, powinny być wprowadzone to ustawodawstwa krajowego mocą krajowych przepisów.

* Istnieje tu sprzeczność, którą wyjaśnimy w następnym numerze.

Dodaj swój komentarz


sk: Podziękowania za ważny artykuł. Jeśli można kilka wyjaśnień: - w tablicy w pozycji 4 dyrektywa dotyczy materiałów budowlanych i nie ma nic wspólnego z maszynami; - w tablicy w wielu miejscach podana dyr. 93/68, która nic nie zmienia, tylko podaje zasady umieszczania na produktach znaku CE; - norma PN-EN349 dotyczy minimalnych odstępów a nie odległości bezpieczeństwa do których odnosi się norma PN-EN294. Pozdrawiam serdecznie Autora i Redakcję. (2003-01-29)

Ireneusz Bulski - Radca Ministra : Artykuł bardzo ciekawy - ale się już mocno zestarzał. W trakcie ubr. w ukazało się szereg nowych rozporządzeń wykonawczych implementujących wymienione wyżej dyrektywy UE. Zainteresowanych odsyłam do lektury Monitora Polskiego z 2003 - Nr 46, gdzie PKN cytuje wszystkie prawie rozporządzenia i około 2000 numerów norm PN-EN przyjętych do polskiego prawa w ostatnich latach.Przyjemnej lektury. (2004-01-30)

W.Gudalewicz: Wacław Gudalewicz Niewątpliwie artykuł jest interesujący, ale najpierw nalezałoby wyjaśnić co i jak należy rozumieć oraz zdefiniować określenie często używane "dyrektywa nowego podejścia". (2005-08-15)

Maciej Bednarski: Rzeczowy i konkretny artykuł. Temat dyrektyw europejskich niewątpliwie jest ważny dla polskich przedsiębiorców. Pewne grupy produktów (np. elektronarzędzia, zabawki i inne urządzenia elektryczne o niskim napięciu) muszą spełniać wymagania UE, aby można było je wprowadzić na rynek. Źródło: http://www.ce-polska.pl/dyrektywa-niskonapieciowa-(lvd).html (2016-06-17)


Dodaj swój komentarz  
 

©ATEST-Ochrona Pracy 2003

Liczba odwiedzin od 2000 r.: 58069883