[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Radon i produkty jego rozpadu w mieszkaniach

Wysuwane około 20 lat temu zarzuty, że ściany wielu bloków mieszkalnych w Polsce, zwłaszcza budowanych metodą tzw. ślizgu, są niebezpiecznymi źródłami promieniowania (przede wszystkim z uwagi na rzekomo wysoką zawartość radonu) okazały się nieprawdziwe. Stężenie radonu i jego pochodnych w zdecydowanej większości mieszkań w Polsce wynosi zapewne poniżej 100 Bq/m3, co należy uznać za wartość praktycznie bezpieczną (dokładnie oznacza to, że ryzyko zdrowotne związane z narażeniem na radon i jego pochodne o takim stężeniu jest bardzo małe i trudne do określenia).

Niebezpieczne cząsteczki alfa

Głównym źródłem radonu w pomieszczeniach nieprzemysłowych jest, tak jak w przypadku atmosfery, skorupa ziemska. Jedynie niewielki wkład daje emisja radonu ze ścian budynku. Wydzielanie się radonu z gleby, który następnie przenika do pomieszczeń przez podłogi, bądź jest tam przenoszony z wodą przez instalacje wodociągowe, zachodzi na skutek istniejącej różnicy ciśnień: między ciśnieniem powietrza w pomieszczeniu a ciśnieniem gazu glebowego. Ta, zwykle niewielka, różnica ciśnień jest powodowana przez różnicę temperatur powietrza zewnętrznego i wewnętrznego, a także przez przygruntowy wiatr (Cohen, 1993). Radon spontanicznie emituje cząstkę alfa i przekształca się w izotop polonu, który następnie rozpada się na serię krótkożyciowych izotopów bizmutu, ołowiu i polonu (także talu dla radonu-220 i 219). Łańcuch rozpadu kończy się na stabilnych izotopach ołowiu (w przypadku radonu-222 jest nim ołów-206).

Kiedy radon znajdujący się w powietrzu ulega rozpadowi, produkty jego rozpadu mogą być wdychane i osadzać się w drzewie oskrzelowym. Stwierdzono, że są one często przyczyną chorób nowotworowych u górników w kopalniach głębinowych, zwłaszcza w kopalniach uranu. Szczególnie niebezpieczne są te produkty rozpadu radonu, które po depozycji w układzie oddechowym emitują cząstki alfa. Dla radonu-222 emitorami alfa są polon-218 i polon-214.

Narażenie w mieszkaniach

W mieszkaniach narażenie jest najczęściej bardzo małe, ale powszechnie uważa się, że nawet mała dawka promieniowania jonizującego może być niebezpieczna. W pomieszczeniu nieprzemysłowym stężenie 300 Bq/m3 (8 pCi/l) jest wartością, przy której amerykańskie Narodowe Biuro Ochrony Radiologicznej i Pomiarów - NCPR (National Council on Radiation Protection and Measurements) zaleca podjęcie działań obniżających narażenie. Inne międzynarodowe i krajowe normy (różne w różnych krajach) rekomendują różne stężenie dopuszczalne radonu i jego pochodnych w budynkach. Zatem, istniejące poziomy normatywne zawierają się w dość szerokim zakresie: od 74 do 400 Bq/m3. Wartości te wywołują wiele kontrowersji, lecz istnieje zgoda co do konieczności podjęcia natychmiastowych działań zaradczych, jeśli stężenie radonu i jego pochodnych przekracza 800 Bq/m3 (Cohen, 1993). Z drugiej strony, Światowa Organizacja Zdrowia stwierdzając, że nie istnieje bezpieczny poziom stężeń dla pochodnych radonu, zaleca podjęcie działań obniżających jego stężenie w budynkach, gdy pomiary kontrolne wykazują stężenie powyżej 100 Bq/m3 (WHO, 2000).

Dotychczasowe badania wskazują, że na obszarze Górnego Śląska średnie stężenie radonu i jego pochodnych wynosi 65 Bq/m3 (Wysocka, 1996), a w rejonach podgórskich, w tym w niektórych budynkach w Krakowie, 75 Bq/m3 (Brunarski, 1998; Jędrychowski i inni, 1988). Na pozostałym terenie Polski średnie stężenie radonu i jego pochodnych w powietrzu w mieszkaniach wynosi poniżej 50 Bq/m3 (Niewiadomski, 1996; Brunarski, 1998). Istnieją jednak mieszkania na terenie Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, w których zmierzono stężenie w granicach od 200 do 360 Bq/m3 (Lebecka i inni, 1993).

Najwyższe stężenia występują zwykle na niższych kondygnacjach budynku, zwłaszcza na parterze, co wiąże się z faktem migracji radonu ze skorupy ziemskiej.

W pewnej grupie mieszkań należy oczekiwać stężeń powyżej 500 Bq/m3. Należałoby precyzyjniej ustalić liczbę takich mieszkań. Zamieszkiwanie w takich pomieszczeniach nie jest oczywiście związane z bardzo wysokim ryzykiem zdrowotnym, tym niemniej, zgodnie z zaleceniami WHO, należy opracować działania zmniejszające poziom stężeń w tych budynkach.

Należy jednak podkreślić, że ryzyko nowotworowe w takich mieszkaniach może znacznie wzrosnąć na skutek interakcji z innymi czynnikami, np. w wyniku jednoczesnego narażenia na inne kancerogeny (dym tytoniowy, azbest itp.).

dr hab. Józef S. Pastuszka
Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu

Dodaj swój komentarz

Alicja Czajka: Moim zdaniem radon jest pierwiastkiem bardzo niebezpiecznym - no może nie on ale pierwiastki które powstają w czasie jego rozpadu Więc należy wyremontować swój budynek i częto wietrzyć, aby się nim nie otruć Proszę o odpowiedź. (2003-05-8)

Agnieszka Pekala: Zaciekawił mnie ten temat . Chciałabym dodać, iż logicznie rzecz biorąc nie tylko Rn222 jest szkodliwy . Czy redakcja dysponuje jakimiś wykazem stężeń tych izotopów ? Ucieszyła by mnie także informacja odnośnie detektorów do ich wykrywania ,a także wskazówka w których aktach prawnych UE, podane są dotyczące tej szkodliwości odpowiednie urególowania. Proszę o kontakt nie tylko redakcję. (2004-02-3)

Marcin Smuda: Problem "radonowy" jest sprawą na tyle poważną, że w państwach świadomych zagrożenia tworzy sie mapki z których można odczytac czy na danym terenie mogą wystapić niebezpieczne stężenia radonu. W Polsce niestety jeszcze taką mapą nie dysponujemy. Osoby zainteresowane tematyka radonu proszę o kontakt (habib25@interia.pl) w celu wymiany doświadczeń. (2004-08-9)

Anita Zych: Uważam że nie należy bagatelizować problemu zwiazanego z radonem. Jednak nie sam radon a krótkożyciowe produkty jego rozpadu są niebezpieczne dla zdrowia. Uważam że powinien nadal być prowadzone badania nad szkodliwym jego wpływem na organizy żywe oraz powinna powstać mapa określająca poziom radomu na danym terenie. anitazych@wp.pl (2004-09-08)

Krzysztof Kozak: W IFJ PAN www.ifj.edu.pl/Dept6/Lpn od wielu lat prowadzone są badania m.in.radonu i produktów jego rozpadu. Rozwijane są metody jego pomiaru zarówno w mieszkaniach jak i w powietrzu glebowym i wodzie. (2004-11-01)

Krzysztof Kozak: nowy adres strony: http://radon.ifj.edu.pl (2010-01-22)

Bob Budowniczy: Z tego co napisano , nie ma niebezpieczeństwa że zaszkodzi nam radon z budynków . Mistrzostwo budownictwa jest jak zwykle w naszym kraju . Wszędzie jest ale u nas nie . Żenada. (2011-02-04)

Dodaj swój komentarz