[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Prewencja przynosi efekty

Rozmowa z Małgorzatą Nietopiel dyrektor Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Robert Kozela: Jakie, pani zdaniem, są warunki skuteczności działań prewencyjnych w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników?

Małgorzata Nietopiel
dyrektor Departamentu Prewencji i Rehabilitacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

Małgorzata Nietopiel: Skuteczność działań w zakresie prewencji wypadkowej zależy od wielu czynników. Jednym z najbardziej istotnych jest budowanie wśród pracodawców i pracowników kultury bezpieczeństwa, obejmującej postawy, wartości i normy zachowań. Składają się na nią takie elementy, jak: normy zachowania w zakresie bezpieczeństwa, procedury związane z bezpieczeństwem pracy, organizacja stanowisk pracy, szkolenia, kształtowanie odpowiednich wzorców dotyczących bhp wśród pracowników, postawa kierownictwa i pracowników wobec spraw związanych z bezpieczeństwem pracy. Działania te odbywają się na poziomie przedsiębiorstwa. Jednak duży wpływ na nie ma także polityka bezpieczeństwa i higieny pracy na szczeblu krajowym. Międzynarodowa Organizacja Pracy nakłada obowiązki w dziedzinie bezpieczeństwa pracy na państwa członkowskie. Obowiązek prowadzenia polityki, mającej na celu ?zapobieganie wypadkom i uszczerbkom na zdrowiu, wynikającym z wykonywanej pracy, związanym z pracą lub występującym w procesie pracy?, wynika z konwencji MOP nr 155, dotyczącej bezpieczeństwa, zdrowia pracowników i środowiska pracy. Ponadto jednym z priorytetów Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007?2015 przyjętej przez Radę Ministrów 29 listopada 2006 r. są działania na rzecz tworzenia przyjaznego środowiska pracy, zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego oraz rozwoju edukacji i szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prewencję wypadkową prowadzi już od kilku lat?

Od 1 stycznia 2003 roku. Ramy naszych działań prewencyjnych wyznaczone są przez art. 37 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz m.in. przez priorytety dotyczące bezpieczeństwa pracy zawarte w Strategii Rozwoju Kraju. Zamawiane przez Zakład analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy i chorób zawodowych umożliwiają uzyskanie informacji o sektorach gospodarki o największej liczbie wypadków i chorób zawodowych. Ma to istotne znaczenie przy planowaniu m.in. tematyki szkoleń oraz prac naukowo?badawczych. Najszerszy obszar działalności prewencyjnej Zakładu stanowi upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe. W jego ramach prowadzona jest działalność popularyzatorska i promocyjna na rzecz eliminowania zagrożeń zawodowych. Działalność ta przybiera różne formy: szkolenia, publikacje i upowszechnianie broszur, ulotek, a także plakatów z zakresu bezpieczeństwa i ochrony człowieka w środowisku pracy.

Proszę podać przykłady działań prewencyjnych ZUS.

Zakład propaguje i wspiera m.in. inicjatywy w zakresie skutecznego zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego oraz wszelkie działania pracodawców na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w pracy, np. zamawiając i wręczając wspólnie z Państwową Inspekcją Pracy pakiety środków ochrony indywidualnej przeznaczone dla pracodawców, którzy zostali laureatami konkursów organizowanych przez Okręgowe Inspektoraty Pracy. W ciągu ostatnich trzech lat sfinansowaliśmy w sumie 1477 takich pakietów.

Przez dwa lata w ramach prewencji wypadkowej ZUS prowadził we współpracy z Instytutem Medycyny Pracy w Łodzi program profilaktyki zaburzeń głosu o podłożu zawodowym. Obejmował on badania foniatryczne osób zawodowo posługujących się głosem, w tym nauczycieli, dziennikarzy i wykładowców. Chętni, którzy zakwalifikowali się do programu, mogli bezpłatnie skorzystać ze specjalistycznego badania foniatrycznego (badanie otolaryngologiczne i badania foniatryczne z wykonaniem wideolaryngologii lub stroboskopii), konsultacji logopedycznej i psychologicznej oraz instruktażu właściwej emisji głosu. Dodatkowo osoby przebadane otrzymały poradnik zawierający zalecenia związane z właściwą emisją głosu. Z programu skorzystało 1200 osób.

ZUS prowadzi też sporo szkoleń. Dla kogo są przeznaczone?

Zakład od lat zamawia szkolenia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy przeznaczone dla pracodawców, zwłaszcza mikro i małych przedsiębiorstw, prowadzących działalność w sekcjach gospodarki narodowej o najwyższej liczbie wypadków przy pracy lub chorób zawodowych (czyli w ostatnich latach w budownictwie, przemyśle przetwórczym, ochronie zdrowia i transporcie).

Zajęcia prowadzone w ramach szkoleń pozwalają uczestnikom uzyskać wiedzę na temat czynników, które mogą powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, poznać przepisy prawa, dotyczące bhp oraz obowiązków i odpowiedzialności w tym zakresie, zdobyć umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób. Ponadto szkolenia umożliwiają uczestnikom zapoznanie się z nowymi rozwiązaniami techniczno?organizacyjnymi dotyczącymi zasad bhp w omawianym podczas szkolenia zakresie.

W ramach porozumienia między Głównym Inspektorem Pracy a Prezesem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Państwowa Inspekcja Pracy przekazuje ZUS materiały informacyjne (broszury, ulotki, poradniki) z zakresu prewencji wypadkowej, dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, opracowane przez specjalistów z inspekcji. Zakład finansuje ich druk i dystrybucję, a następnie upowszechnia m.in. podczas szkoleń organizowanych przez swoje oddziały dla pracodawców małych i średnich przedsiębiorstw. Przykładowe tytuły materiałów: ?Budownictwo. Stop wypadkom?, ?Stres w pracy. Poradnik dla pracowników?, ?Budownictwo. Dobór środków technicznych?, ?Zgodnie z prawem i bezpiecznie?, ?Mobbing?, ?Choroby narządu głosu?. W latach 2003?2010 Zakład przeprowadził łącznie 1026 szkoleń, w których uczestniczyło 27 718 osób.

Czy w branżach, w których jest szczególnie dużo wypadków przy pracy, Zakład prowadzi ? oprócz szkoleń ? jakieś dodatkowe działania prewencyjne?

Oczywiście. Podjęliśmy dodatkowe działania w celu ograniczenia liczby wypadków w budownictwie. Na przykład w 2010 r. Zakład zamówił wykonanie narzędzia umożliwiającego interaktywną symulację komputerową zdarzeń wypadkowych przy pracy, mającego na celu minimalizację kosztów społecznych ponoszonych z tytułu wypadków w budownictwie. W trakcie symulacji użytkownik programu komputerowego ma wpływ na przebieg wydarzeń, co pozwala m.in. na skorygowanie niewłaściwych decyzji, które mogą doprowadzić do wypadku przy pracy. Umieszczona na płycie DVD aplikacja zostanie powielona i będzie stanowiła insert do ?Dziennika Gazety Prawnej? oraz ?Inspektora Pracy? w nakładzie umożliwiającym dotarcie do jak największej grupy odbiorców.

Od 2009 r. ZUS uczestniczy wspólnie z Państwową Inspekcją Pracy w kampanii informacyjnej ?Bezpieczeństwo pracy w budownictwie ? upadki i poślizgnięcia?. Kampania ta skierowana jest w szczególności do pracowników budowlanych i ma na celu upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach występujących w budownictwie. Mając na uwadze istotne znaczenie kampanii dla kształtowania w świadomości pracodawców i pracowników właściwego podejścia do bezpieczeństwa w miejscu pracy, ZUS sfinansował zakup czasu antenowego na emisję spotu ?Szanuj życie? w stacjach radiowych i telewizyjnych.

Ile ZUS wydaje na prewencję wypadkową?

Koszty realizacji zadań z zakresu prewencji wypadkowej finansowane są z funduszu wypadkowego. W ustawie budżetowej określana jest corocznie kwota wydatków na prewencję wypadkową, w wysokości do 1% należnych składek na ubezpieczenie wypadkowe, przewidzianych w planie finansowym FUS na dany rok budżetowy. Przyznane środki są przeznaczone na finansowanie działalności związanej z zapobieganiem wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym, a w szczególności na: analizy przyczyn i skutków wypadków przy pracy, a zwłaszcza wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych oraz chorób zawodowych; upowszechnianie wiedzy o zagrożeniach, powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz sposobach przeciwdziałania tym zagrożeniom; prowadzenie prac naukowo?badawczych, mających na celu eliminację lub ograniczenie przyczyn powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe. W latach 2003?2010 na realizację zadań z zakresu prewencji wypadkowej wydatkowano łącznie ponad 17,6 mln zł. W 2011 roku w ustawie budżetowej kwota przeznaczona na prowadzenie prewencji wypadkowej została określona w wysokości 3,5 mln zł.

Podejmowane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych działania z tego zakresu mają na celu ograniczenie liczby wypadków przy pracy i przypadków występowania chorób zawodowych oraz zmniejszenie kwoty wydatków na świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Jak dużo osób otrzymuje te świadczenia?

Przeciętna miesięczna liczba osób pobierających renty wypadkowe wypłacane przez ZUS w 2010 r. wynosiła 214,7 tys. osób, w tym z tytułu wypadków przy pracy 91,5 tys. osób, a z tytułu choroby zawodowej 108,4 tys. osób. 2010 r. był kolejnym rokiem, w którym odnotowano spadek liczby osób pobierających świadczenia z tytułu wypadków przy pracy: w 2009 r. było tych osób 93,9 tys., w 2008 r. ? 96,4 tys., w 2007 r. ? 98,4 tys., w 2006 r. ? 100,2 tys. Również liczba osób pobierających renty wypadkowe z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową ulega zmniejszeniu. W 2010 r. renty te pobierało 108,4 tys. osób, w 2009 r. ? 111,9 tys., w 2008 r. ? 114,8 tys., w 2007 r. ? 117,2 tys., w 2006 r. ? 119,4 tys. Najwięcej rent z tego tytułu związanych jest z chorobami narządu głosu (w 2010 r. było to 35,8% wszystkich rent z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową), uszkodzeniami słuchu, pylicą płuc.

Jakie działania prewencyjne planujecie państwo w najbliższym czasie?

Jak wynika ze statystyk, prewencja jest potrzebna i przynosi wymierne efekty. Sukcesywnie zmniejsza się udział wydatków na świadczenia wypadkowe w wydatkach FUS. Zmalała przeciętna miesięczna liczba osób pobierających renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy oraz osób pobierających renty w związku z chorobą zawodową. Zmniejszyła się również liczba nowo przyznanych rent z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.

Zakład będzie intensyfikował działania w zakresie organizacji szkoleń dla pracodawców i pracowników, dotyczących zagadnień związanych z bhp oraz zapobiegania wypadkom przy pracy m.in. w przetwórstwie przemysłowym, budownictwie, transporcie. Szkolenia dotyczące zapobiegania chorobom zawodowym będą organizowane w szczególności dla: górnictwa, edukacji, ochrony zdrowia i pomocy społecznej. Będziemy organizować i współdziałać w akcjach propagujących w zakładach programy prewencyjne, a także nadal zamawiać analizy i prace naukowo?badawcze, mające na celu ograniczenie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych z uwzględnieniem sektorów o największej liczbie wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Skuteczność działań prewencyjnych, o którą pytał pan na początku rozmowy, w obszarze ochrony zdrowia i życia osób pracujących jest związana ze współpracą instytucji, które prowadzą działalność na rzecz bezpiecznych warunków pracy w Polsce. ZUS od lat współpracuje z instytucjami rządowymi i pozarządowymi, w szczególności z Państwową Inspekcją Pracy, Centralnym Instytutem Ochrony Pracy, Instytutem Medycyny Pracy w Łodzi, Wyższym Urzędem Górniczym, Stowarzyszeniem Przyjaciół Integracji.

Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz