|
Bezpieczeństwo montażu i użytkowania rusztowań
Część 19: Konwencje i zalecenia MOP dotyczące rusztowań
Prawidłowy montaż i użytkowanie rusztowań to podstawy bezpiecznej pracy na wysokości nie tylko w branży budowlanej. W tym odcinku autor koncentruje się na konwencjach i zaleceniach MOP.
dr inż. Piotr Kmiecik Multiserwis - Oddział Rusztowania przemysłowe - członek PIGR Międzynarodowa Organizacja Pracy - MOP (ang. International Labour Organization - ILO) to organizacja zajmująca się m.in. ochroną praw pracowników oraz polepszaniem warunków do pracy i życia. MOP koncentruje swoją działalność na ustanawianiu standardów pracy w formie konwencji i zaleceń, które zwane są Międzynarodowym Kodeksem Pracy1. Standardy te uchwalane są wspólnym wysiłkiem: rządów, pracodawców i pracowników. Każda konwencja jest szczególnym instrumentem prawnym, a jej ratyfikacja przez dane państwo członkowskie MOP powoduje podwójne zobowiązanie: w postaci formalnej zgody na stosowanie ustaleń konwencji, jak i wykazanie chęci akceptacji międzynarodowych środków nadzoru. Z kolei zalecenia (ang. recomendations) nie podlegają ratyfikacji, choć mają podobny charakter, zwykle jednak określają bardziej szczegółowe postanowienia. Dokumenty te definiują standardy oraz określają i stymulują model dla prawodawstwa i praktyki w państwach członkowskich. Analizując ich treść, można dojść do wniosku, że są źródłem zapisów zarówno w międzynarodowych dokumentach, np. dyrektywach, jak również w narodowych standardach, tj. ustawach i rozporządzeniach. W tab. 1, wskazano konwencje i zalecenia mające związek z branżą rusztowań.
Tab. 1. Konwencje i zalecenia MOP dotyczące rusztowań
Konwencja nr 62 z 23 czerwca 1937 r. w sprawie przepisów o bezpieczeństwie w przemyśle budowlanym dotyczy m.in. robotników pracujących na rusztowaniach i przy maszynach do transportu pionowego. Powstała w celu ujednolicenia przepisów normujących minimum bezpieczeństwa, jednakże w ten sposób, aby nie nakładać zbyt sztywnych wymagań dla ogólnego stosowania. Została ona uzupełniona zaleceniem nr 53, obejmującym wzór regulaminu bezpieczeństwa. Polska ratyfikowała tę konwencję w 1949 roku2 - dokument ten jest więc obowiązującym w Polsce aktem prawnym, pomimo tego, że zapisy konwencji są już przestarzałe - po latach zastąpiono ją konwencją nr 167 dotyczącą bezpieczeństwa i zdrowia w budownictwie. W tab. 2. wymieniono fragmenty konwencji nr 62, które dotyczą bezpośrednio rusztowań3:
Tab. 2. Fragmenty konwencji nr 62, dotyczące rusztowań
CZĘŚĆ II
OGÓLNE PRZEPISY DOTYCZĄCE RUSZTOWAŃ
Artykuł 7
1. Do wszelkich robót, których nie można wykonać bezpiecznie przy użyciu drabiny lub innymi sposobami, powinno się zapewnić robotnikom odpowiednie rusztowania.
2. Rusztowania nie powinny być konstruowane, rozbierane, czy też w znacznym stopniu przerabiane, o ile nie są:
a) dozorowane przez kompetentną i odpowiedzialną osobę;
b) wykonywane w miarę możności przez fachowych robotników przywykłych do tego rodzaju prac.
3. Wszelkiego rodzaju rusztowania i potrzebny do tego sprzęt oraz wszelkie drabiny powinny być:
a) wykonane z materiałów dobrej jakości;
b) odpowiednio wytrzymałe, przy czym należy przewidzieć zarówno ciężar, jak i naprężenie, jakiemu zostaną poddane;
c) utrzymywane w dobrym stanie.
4. Rusztowania powinny być skonstruowane w taki sposób, aby żadna z ich części nie mogła ulec przesunięciu przy normalnym użytkowaniu.
5. Rusztowań nie należy przeciążać, przy czym w miarę możności ciężar powinien być równomiernie rozłożony.
6. Zanim na rusztowaniach zostaną zainstalowane maszyny do podnoszenia, należy przedsięwziąć specjalne środki ostrożności, zapewniające rusztowaniom wytrzymałość i stałość.
7. Rusztowania powinny być kontrolowane w ustalonych okresach przez osobę kompetentną.
8. Każdy przedsiębiorca, zanim udzieli swym robotnikom zezwolenia na użytkowanie rusztowania - bez względu na to, czy rusztowanie to zostało wykonane przez jego własnych robotników, czy nie - powinien przedsięwziąć środki w celu upewnienia się, czy odpowiada ono w pełni wymaganiom niniejszego artykułu.
Artykuł 8
1. Pomosty robocze, pochylnie i schody powinny być:
a) wykonane w taki sposób, aby żadna z ich części nie mogła podlegać nadmiernemu i nierównomiernemu uginaniu się;
b) wykonane i utrzymane w taki sposób, z uwzględnieniem istniejących warunków, aby zmniejszyć, tak dalece jak to jest możliwe, ryzyko poślizgnięcia się lub potknięcia osób;
c) wolne od wszelkiego zbędnego zatarasowania.
2. W wypadku, gdy chodzi o pomosty robocze, pochylnie, miejsca pracy i schody na poziomie wyższym od poziomu, przewidzianego przez ustawodawstwo krajowe:
a) każdy pomost roboczy i każda pochylnia powinny być zaopatrzone w szczelnie spojoną podłogę, chyba, że dla zapewnienia bezpieczeństwa przedsięwzięte zostały inne odpowiednie środki;
b) każdy pomost roboczy i pochylnia powinny mieć dostateczną szerokość;
c) każdy pomost roboczy, pochylnia, miejsce pracy i schody powinny być odpowiednio zabezpieczone poręczą.
Artykuł 9
1. Z wyjątkiem takiego okresu i w takich rozmiarach, jakie są potrzebne, aby umożliwić dostęp osób, czy też transport lub przesunięcie materiałów, każdy otwór w podłodze budowli lub w pomoście roboczym powinien być zaopatrzony w odpowiednie środki w celu zapobieżenia upadkowi ludzi lub materiałów.
2. Gdy ludzie zatrudnieni są na dachu, przedstawiającym niebezpieczeństwo upadku z wysokości, przekraczającej ustaloną przez ustawodawstwo krajowe, należy powziąć odpowiednie środki ostrożności, w celu zapobieżenia upadkowi ludzi lub materiałów.
3. Należy powziąć odpowiednie środki ostrożności w celu ochrony ludzi od uderzenia przedmiotami, które mogą spadać z rusztowań lub innych miejsc pracy.
Artykuł 10
1. Należy zapewnić bezpieczny dostęp do wszelkich pomostów roboczych oraz innych miejsc pracy.
2. Każda drabina powinna być odpowiednio silnie umocowana i posiadać odpowiednią długość, w celu zapewnienia w każdej pozycji, w jakiej jest używana, bezpiecznego oparcia dla rąk i nóg.
3. Wszelkie miejsca pracy, jak również dostęp do nich, powinny być dostatecznie oświetlone.
4. Należy powziąć odpowiednie środki ostrożności w celu zapobieżenia niebezpieczeństwom, związanym z instalacją elektryczną.
5. Materiały znajdujące się na budowie nie mogą być nagromadzone lub rozłożone w sposób, mogący spowodować niebezpieczeństwo dla kogokolwiek.
CZĘŚĆ III
OGÓLNE PRZEPISY DOTYCZĄCE PRZYRZĄDÓW DO PODNOSZENIA
Artykuł 13
1. Każdy maszynista dźwigu lub innej maszyny podnoszącej powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje.
2. Nikt poniżej wieku przewidzianego przez ustawodawstwo krajowe nie może być wyznaczony do manewrowania jakimkolwiek przyrządem do podnoszenia, włącznie z blokiem na rusztowaniu, ani też dawać sygnałów maszyniście.
Zalecenie nr 53 z 3 czerwca 1937 r. dotyczące przepisów o bezpieczeństwie w przemyśle budowlanym, związane było z konwencją nr 62 w zakresie rusztowań i urządzeń podnoszących. Załącznikiem do zalecenia był szczegółowy kodeks wzorcowy (Model Code). Na skutek tego zalecenia każdy Członek MOP powinien był w możliwie najpełniejszy i pożądany sposób przestrzegać w warunkach krajowych postanowień jego załącznika lub równoważnych mu aktów krajowych. Część I tej rekomendacji zawiera obszerne wytyczne dotyczące rusztowań, które w dosyć szczegółowy sposób postanawiają o:
 jakości materiałów, składowaniu elementów rusztowań oraz ich dostawie, konserwacji i kontroli,
wymogach dotyczących rusztowań stojakowych (słupowych), drabinowych, wspornikowych/wysięgnikowych, podwieszonych, przyściennych, ruchomych, kozłowych,
transporcie i składowaniu materiałów na rusztowaniach oraz montażu urządzeń podnoszących,
sprawdzaniu rusztowań przed użyciem oraz ich okresowej kontroli,
wymaganiach szczególnych dotyczących: pomostów roboczych, chodników, przejść i schodów oraz drabin,
rusztowaniach ochronnych w sytuacji konieczności ogrodzenia otworów (np. w stropach) oraz wykonywaniu robót dekarskich.
Warto podkreślić, że już w tym postanowieniu (1937 rok!) określono, że rusztowania powinny być budowane, rozbierane lub w istotnym stopniu zmieniane, wyłącznie pod kierunkiem kompetentnej i odpowiedzialnej osoby i, na ile to możliwe, przez kompetentnych pracowników posiadających odpowiednie doświadczenie w tego rodzaju pracy. Zalecenie to było więc fundamentalnym aktem powodującym konieczność wdrożenia jego postanowień do przepisów narodowych przez członków MOP. Zgodnie z preambułą do tego zalecenia Członkowie MOP, którzy nie ratyfikowali Konwencji nr 62, powinni dobrowolnie przedkładać co trzy lata do Międzynarodowego Biura Pracy sprawozdanie dotyczące stopnia realizacji kodeksu (załącznika do zalecenia nr 53). Po wielu latach nastąpiła rewizja tego dokumentu, przez zastąpienie go konwencją nr 167 oraz zaleceniem uzupełniającym nr 175.
Konwencja nr 167 z 1 czerwca 1988 r. jest rewizją konwencji nr 62 oraz zalecenia nr 53. Niestety aż do 105 sesji Międzynarodowej Konferencji Pracy w 2016 r. Polska nie ratyfikowała tej konwencji. Dokument ten ma zastosowanie do wszelkich działań budowlanych: budownictwa, inżynierii lądowej oraz prac budowlanych i rozbiórkowych, włączając każdy proces, operację lub transport na terenie budowy, od przygotowania terenu budowy do zakończenia projektu. Analiza artykułu 14 dotyczącego rusztowań i drabin, wskazuje, że ograniczono się tu jedynie do podania fundamentalnych zasad bezpieczeństwa, z jednoczesnym odwołaniem do ustawodawstwa krajowego (patrz: tab. 3).
Tab. 3. Fragmenty konwencji nr 167, dotyczące rusztowań
CZĘŚĆ I
ZAKRES I DEFINICJE
Artykuł 2
Dla celów niniejszej Konwencji:
g) określenie "rusztowanie" oznacza każdą tymczasową konstrukcję, zamocowaną, zawieszoną lub ruchomą, a także części ją podtrzymujące, która jest używana do utrzymywania pracowników i materiałów lub do uzyskania dostępu do każdej takiej konstrukcji, która nie jest jednak "urządzeniem dźwigowym", jak określono w lit. h) poniżej;
h) określenie "urządzenie dźwigowe" oznacza każde stacjonarne lub ruchome urządzenie używane do podnoszenia lub opuszczania osób lub ładunków.
CZĘŚĆ III
ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE I OCHRONNE
Artykuł 14
Rusztowania i drabiny
1. Jeśli praca nie może być bezpiecznie wykonywana na ziemi lub z ziemi albo z części budynku lub innej stałej konstrukcji, będzie zainstalowane i utrzymywane bezpieczne i właściwe rusztowanie albo będą podjęte inne bezpieczne i odpowiednie środki.
2. W razie braku innych bezpiecznych środków dostępu do wzniesionych miejsc pracy, będą dostarczone odpowiednie i solidne drabiny. Będą one odpowiednio zabezpieczone przed mimowolnym ruchem.
3. Wszystkie rusztowania i drabiny będą zbudowane i używane zgodnie z ustawodawstwem krajowym.
4. Rusztowania będą kontrolowane przez właściwą osobę w takich wypadkach i w czasie, jakie będą określone przez ustawodawstwo krajowe.
Zalecenie nr 175 z 1 czerwca 1988 r. dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia w budownictwie jest zarówno uzupełnieniem konwencji nr 167, jak i aktualizacją postanowień konwencji i zalecenia z 1937 r. W rozdziale III zawarto postanowienia dotyczące rusztowań (patrz: tabl. 4).
Tab. 4.Fragmenty zalecenia nr 175, dotyczące rusztowań
III. ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE I OCHRONNE RUSZTOWANIA
16. Każde rusztowanie i jego części powinny być zbudowane z odpowiedniego i solidnego materiału i mieć rozmiary i wytrzymałość odpowiednią dla celu, w jakim są one używane i powinny być utrzymywane w dobrym stanie.
17. Każde rusztowanie powinno być należycie zaprojektowane, zmontowane i utrzymywane, tak aby zapobiec jego zawaleniu się lub przypadkowemu przesunięciu się, jeśli jest ono właściwie używane.
18. Platformy robocze, przejścia i schody rusztowań powinny mieć takie rozmiary i być tak zbudowane i strzeżone, aby zabezpieczyć ludzi przed upadkiem lub zagrożeniem ze strony spadających przedmiotów.
19. Rusztowanie nie powinno być nadmiernie obciążone ani w inny sposób nieprawidłowo używane.
20. Rusztowanie może być montowane, modyfikowane w znaczny sposób lub demontowane tylko przez lub pod nadzorem kompetentnej osoby.
21. Rusztowania powinny być, zgodnie z przepisami ustawodawstwa krajowego, poddane kontroli przez kompetentną osobę:
a) przed dopuszczeniem ich do użytku;
b) następnie periodycznie;
c) po wszelkich zmianach, przerwach w użyciu, narażeniu na warunki pogodowe lub wstrząsy sejsmiczne albo inne okoliczności, które mogą mieć wpływ na ich wytrzymałość lub stabilność, a wyniki kontroli należy rejestrować
Sformułowanie "rusztowanie" pojawia się również w zaleceniu nr 56 z 3 czerwca 1937 r. dotyczącym szkolenia zawodowego w przemyśle budowlanym. Polecano tam, aby programy szkół technicznych i zawodowych związanych z przemysłem budowlanym zawierały teoretyczne i praktyczne wskazówki dotyczące m.in. materiałów używanych do budowania rusztowań oraz zasad wznoszenia i konserwacji rusztowań. Formułując to zalecenie kierowano się troską o bezpieczeństwo pracowników z punktu widzenia ryzyka wypadku. Postanowiono więc ująć ten problem w ramach kształcenia pracowników - prowadzenia szkoleń zawodowych. Zalecenie to zostało jednak wycofane w czasie 90 sesji Międzynarodowej Konferencji Pracy w 2002 r.
Słowo "rusztowanie" pojawia się też w polskich tłumaczeniach konwencji nr 924 zrewidowanej przez konwencję nr 126 dotyczącej pomieszczenia załogi na statku. Wskazano tam, że jeżeli do konstrukcji koi zastosowane zostały rusztowania rurowe, będą one całkowicie zamknięte i nie będą miały żadnych nawierconych otworów, umożliwiających dostęp robactwu. Tymczasem w oryginalnym dokumencie5 pojawia się zwrot "tubular frames", wskazujący, że autorzy dokumentu mieli na myśli raczej wykonaną z rur konstrukcję ramową koi dla marynarzy niż rusztowanie rurowe.
Literatura
1 www.mop.pl
2 Konwencja nr 62 w sprawie przepisów o bezpieczeństwie w przemyśle budowlanym, przyjęta w Genewie 23 czerwca 1937 r., ratyfikowana zgodnie z ustawą z 20 grudnia 1949 r. (DzU 1951 r., nr 11, poz. 83).
3 Konwencje i zalecenia Międzynarodowej Organizacji Pracy 1919-2012. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. Tom I i II. Warszawa 2014.
4 Konwencja (nr 92) dotycząca pomieszczenia załogi na statku (zrewidowana w 1949 r.), przyjęta w Genewie 18 czerwca 1949 r. (DzU 1954 r., nr 44, poz. 202).
5 www.ilo.org
Brak komentarzy
Dodaj swój komentarz
| 
#AtestOchronaPracy
Atest na LinkedIn
Kanał ATESTU