ATEST Ochrona Pracy

28 marca 2024 r.

[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

 

ATEST 12/2023

D jak dłonie, cz. 1
Nawet najlepsze narzędzia wymagają dobrego traktowania

Dłoń jest nie tylko najważniejszym narzędziem wykorzystywanym podczas niemal wszystkich codziennych czynności, ale również umożliwia poznawanie otaczającego nas świata za pomocą zmysłu dotyku. Gorąco, zimno, ból, nacisk, kształt i tarcie to tylko niektóre sygnały przesyłane przez dłoń do mózgu za każdym razem, gdy dotykamy czegoś dłonią lub wykonujemy nią jakieś czynności. Mózg przetwarza te sygnały, a następnie przesyła je do mięśni kontrolujących różne funkcje dłoni - automatycznie i bez naszej świadomości.

Żadne narzędzie nie będzie dobrze pracować, jeżeli będzie używane nieprawidłowo albo poddawane zbędnemu obciążeniu. Dłoń nie jest wyjątkiem. Dlatego istotne jest zapewnienie najlepszych możliwych warunków pracy. Oznacza to, że należy wziąć pod uwagę wymagania, które natura ukształtowała w toku ewolucji. Już pierwsi ludzie umieli precyzyjnie chwytać, przeciwstawiając kciuk pozostałym palcom. Natomiast umiejętność zginania dłoni w kierunku małego palca przyczyniła się do dalszego rozwoju rodzaju ludzkiego. Wraz z rozwojem przemysłu od początku XIX wieku ludzkie dłonie stale narażone są na znaczne obciążenia - monotonne, powtarzalne czynności wykonywane w nieprawidłowej pozycji oraz przy użyciu nieodpowiednich środków ochronnych. Istnieje jednak wiele sposobów wykonywania pracy tak, aby uwzględnić właściwości dłoni.

Zaawansowane narzędzie o wyjątkowych właściwościach

Dłoń jest jednym z najbardziej skomplikowanych i użytecznych mechanizmów ludzkiego ciała. Składa się z 27 różnych kości i 30 stawów! Każdym palcem można poruszać w czterech różnych kierunkach, a kciukiem w pięciu. Odpowiada za to 55 różnych mięśni, z czego 16 powoduje ruchy kciuka. Dłoń ma wyjątkową siłę uchwytu: aż 50 kg. Siłę tę dłoń zawdzięcza 14 mięśniom dużym przedramienia, które przenoszą siłę do palców za pośrednictwem ścięgien znajdujących się po wewnętrznej stronie ramienia. 41 mięśni małych dłoni zapewnia jej wyjątkową możliwość wykonywania prac wymagających dużej precyzji.


Uproszczony rysunek skóry na powierzchni dłoni, z ciałkami dotykowymi i zakończeniami nerwów.

Dłoń odbiera bodźce sensoryczne za pośrednictwem 17 000 wrażliwych na dotyk "receptorów" w formie różnych skomplikowanych organów sensorycznych i wolnych zakończeń nerwowych. W koniuszkach palców znajduje się dużo więcej receptorów niż w pozostałych częściach dłoni, co wyjaśnia naszą umiejętność rozróżniania nawet najmniejszych szczegółów dzięki "czuciu w koniuszkach palców". Receptory rejestrują również tarcie między palcami a trzymanym przedmiotem, dzięki czemu można dostosować siłę uchwytu, aby był jak najbardziej pewny.

Dobry chwyt i prawidłowa pozycja podczas pracy mają ogromne znaczenie

Dobry, wygodny chwyt ma ogromne znaczenie w przypadku większości prac. Kąt nachylenia dłoni ma istotny wpływ na to, czy dane zadanie będzie można wykonywać przez długi czas bez zmęczenia dłoni, czy też będzie się to wiązać z ryzykiem trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Najbardziej szkodliwe jest powtarzające się, nadmierne obciążanie dłoni przy zgiętym nadgarstku. Z czasem może prowadzić to do ograniczenia jej funkcjonalności i przewlekłych problemów zdrowotnych.

Nerwy są wrażliwe na obciążenia. Pod wpływem uderzeń lub dużego ucisku reagują mrowieniem, drętwieniem i bólem, co w rezultacie może prowadzić do ograniczenia funkcjonalności i paraliżu dłoni.

Szczególnie wrażliwe są nerwy między palcami, ponieważ znajdują się blisko powierzchni skóry w miejscach, w których przechodzą przez stawy, czyli tam, gdzie są narażone na uszkodzenia w wyniku używania narzędzi trzymanych zazwyczaj między palcami (takich jak nożyczki i długopisy). Zbyt szorstkie szwy rękawic również mogą powodować problemy.

Najbardziej wrażliwe nerwy dłoni znajdują się w miejscu jej połączenia z nadgarstkiem. Obszar ten może łatwo ulec uszkodzeniu, jeśli jest poddawany powtarzającym się wstrząsom o dużej sile. Ścięgna są chronione w większym stopniu, gdyż znajdują się w "rurkach" (osłonkach ścięgien), gdzie są nawilżane specjalnym płynem. Jednak ostre krawędzie i duży ucisk na dłoń mogą zniszczyć tę ochronę. Narażenie tętnic na nadmierny ucisk może czasami powodować intensywny ból. Środek dłoni jest chroniony przed dużymi obciążeniami za pomocą warstwy tkanki łącznej. Jeśli jednak warstwa ta jest poddawana powtarzającemu się działaniu bardzo dużych obciążeń, może ona ulec uszkodzeniu, co bywa bardzo bolesne.

Suche dłonie to większe bezpieczeństwo

Pot i wilgoć są nie tylko nieprzyjemne, ale też jeżeli praca wiąże się z częstym moczeniem dłoni, np. gdy często pracuje się z płynami do czyszczenia lub cięcia, infekcje bakteryjne i grzybicze mogą doprowadzić do problemów skórnych. W związku z tym bardzo istotne jest zadbanie, aby dłonie były możliwie suche. Jednym z dobrych rozwiązań jest używanie suchych rękawic.

Duży stopień tarcia może łatwo spowodować powstawanie pęcherzy i otarć na dłoniach, szczególnie w ciepłych i wilgotnych warunkach oraz gdy dłonie stale przesuwają się po powierzchni trzymanego przedmiotu. Modzele są sposobem skóry na ochronę przed niewielkim, powtarzającym się tarciem. Im dłużej odcisk jest poddawany tarciu, tym staje się grubszy i bardziej wysuszony, aż w końcu pęka. Jest to bardzo bolesne i trudne do wyleczenia. Jednym z praktycznych sposobów ochrony przed pęcherzami i odciskami jest używanie rękawic dostosowanych do określonego zadania. Inne metody to unikanie zbyt mocnego chwytania oraz częstego przesuwania dłoni po chwytanym przedmiocie.

Warto chronić dłonie

Dłonie spełniają wiele funkcji niezbędnych w codziennym życiu. W związku z tym urazy dłoni mogą prowadzić do problemów zarówno medycznych, jak i społecznych. Mogą również mieć skutki finansowe nie tylko dla osoby dotkniętej urazem, ale też dla pracodawcy.

Skutki urazów dłoni i/lub rąk: bezpośrednie koszty medyczne, nieobecność w pracy spowodowana chorobą, pogorszenie jakości pracy, koszty szkolenia nowych pracowników, nieplanowane przestoje, koszty administracyjne, koszty ponoszone przez samego poszkodowanego.

Prawie 40% obrażeń związanych z pracą dotyczy dłoni, nadgarstków i palców. Najnowsze statystyki pokazują też, że około jedna trzecia osób, które doznały urazów dłoni, to osoby poniżej 30 roku życia. Bardzo duży odsetek wszystkich obrażeń w pracy jest związanych z używaniem maszyn i narzędzi ręcznych.

W związku z tym, że niemal każda czynność wymaga użycia dłoni, są one szczególnie narażone na różne obrażenia. Same urazy mogą znacząco się różnić - od niewielkich przecięć, ukłuć i nadwyrężeń po oparzenia, zmiażdżenia, uszkodzenie ścięgien, mięśni, nerwów i naczyń krwionośnych oraz obrażenia w wyniku wibracji.

Przecięcia i oparzenia mogą prowadzić do poważnych problemów, bardzo często wymagają długotrwałego leczenia i rehabilitacji. W poważnych przypadkach złamany nadgarstek może wymagać skomplikowanej operacji, natomiast oparzenia mogą prowadzić do zakażeń i przewlekłych problemów ze skórą.

Najpoważniejsze obrażenia to te oddziałujące na nerwy, ścięgna i naczynia krwionośne. Mogą skutkować poważnymi dolegliwościami: zarówno ostrymi, jak i (przede wszystkim) przewlekłymi. Wibracje są najczęstszą przyczyną uszkodzeń nerwów i naczyń krwionośnych dłoni, ponieważ oddziałują na narządy zmysłów, włókna nerwowe i same naczynia krwionośne. Obrażenia w wyniku wibracji często skutkują bólem, zmniejszoną wrażliwością i pogorszonym chwytem, co może poważnie wpłynąć na zdolność do pracy.

Przenoszenie olejów i substancji chemicznych bez ochrony dłoni znacznie zwiększa ryzyko uszkodzeń nie tylko skóry, ale również układu nerwowego i organów wewnętrznych. Wirusy, grzyby, bakterie i pasożyty mogą wywołać infekcje i zatrucia, szczególnie wśród osób pracujących w służbie zdrowia lub w laboratoriach.

Aby rękawice zapewniały stosowną ochronę przed różnymi obrażeniami, należy dostosować ich konstrukcję i materiały do potrzeb i komfortu użytkownika. Oczywiście rękawice muszą być odpowiednio dobrane do różnych warunków pracy.

Zwolnienia lekarskie, leki, przestoje itp. wynikające z obrażeń związanych z pracą to ogromne koszty w skali całego społeczeństwa. A przede wszystkim należy wziąć pod uwagę cierpienie pracownika spowodowane urazami, szczególnie jeśli wpływają one na funkcjonalność dłoni. Według badań większość osób, które odniosły obrażenia dłoni, powraca do zdrowia po upływie około jednego roku od wypadku. Jedna trzecia poszkodowanych po upływie tego czasu nadal odczuwa pogorszenie jakości życia, nawet jeśli nie są już na zwolnieniu lekarskim. Ponadto badania wskazują, że wiele osób, które doznały obrażeń dłoni, odczuwa również chroniczny ból i stres, co może prowadzić do późniejszych problemów zdrowotnych.Koniec

(oprac. na podstawie publikacji "Dłonie - podręcznik" autorstwa Olle Bobjera, wydanej przez firmę Ejendals AB we współpracy z firmą Ergonomidesign)


Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz  
 

©ATEST-Ochrona Pracy 2018

Liczba odwiedzin od 2000 r.: 58063235