[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Bezpieczeństwo w Nauce i Szkolnictwie Wyższym BeNiSz 2021 - tura wiosenna

Seminarium pracowników zajmujących się bezpieczeństwem w uczelniach i instytutach naukowych BeNiSz 2021, organizowane przez ATEST we współpracy z Uniwersytetem Jagiellońskim, zostało podzielone na dwie tury, z których pierwsza odbyła się on-line 4 marca br. Rezultaty zostały uznane za zasługujące na rozpowszechnienie.

tekst:
Małgorzata Majka
kierownik Inspektoratu BHP w Uniwersytecie Jagiellońskim,
laureatka ZŁOTYCH SZELEK,
współtwórczyni seminarium BeNiSz

Koncepcja seminarium gromadzącego służby bhp, ochrony przeciwpożarowej i inne osoby zajmujące się bezpieczeństwem w uczelniach i instytutach naukowych została opracowana i po raz pierwszy zrealizowana w 2017 r. W trakcie sesji tematycznych sami uczestnicy prezentują przykłady dobrych praktyk czy nietypowych wypadków, dyskutują i wymieniają się doświadczeniami przy rozwiązywaniu dość unikalnych problemów. A wynikają one ze specyfiki prowadzenia prac naukowych i zajęć dydaktycznych, zwłaszcza tych o charakterze eksperymentalnym w laboratoriach, zwierzętarniach i w terenie, związanych z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia studentów, doktorantów, stypendystów, stażystów czy wolontariuszy. W czasie tury wiosennej - która mogła odbyć się wyłącznie on-line - na seminarium zarejestrowało się 120 uczestników.

COVID-19 w uczelniach i instytutach

Można się już rejestrować na drugą, jesienną turę seminarium BeNiSz, która odbędzie się 7-8 października br. Szczegóły w Wydarzeniach

Na sesji pt. "Przykłady dobrych praktyk związanych z zapobieganiem COVID-19" prezentowały się Uniwersytet Jagielloński, Politechnika Śląska i Uniwersytet Łódzki. Wiadomo, że w niemal wszystkich uczelniach powołano zespoły kryzysowe, wydawano i aktualizowano zarządzenia, komunikaty, instrukcje, procedury, poradniki określające m.in. zasady dotyczące przebywania w budynkach, korzystania z pomieszczeń pracy, sal dydaktycznych, bibliotek i archiwów, czyszczenia i dezynfekcji. Odrębne pakiety informacji stanowią wytyczne ergonomiczne traktujące o tym, jak zmniejszać obciążenie układu mięśniowo-szkieletowego i narządu wzroku przy pracy zdalnej, a także stres związany z prowadzeniem zdalnie zajęć dydaktycznych czy kierowaniem zespołami pracowników. Wiele budynków, w szczególności wydziałów przyrodniczych, zostało wyposażonych w bramki wymuszające dezynfekcję rąk i pomiar temperatury, nawet rozpoznające twarz zakrytą przyłbicą, a także lampy UV do dezynfekcji pomieszczeń. Przygotowano pokoje służące za izolatki, w których osoba podejrzewana o zakażenie może oczekiwać na transport. Wyznaczono osobne kosze na zużyte maski i rękawice. Dobrym pomysłem jest też wyznaczenie kierunków ruchu w budynkach w celu minimalizowania kontaktów przy mijaniu się na korytarzach. Rejestracja osób wchodzących pozwala na szybkie dotarcie do tych mających kontakt z osobą zakażoną. Te rozwiązania - na co dzień funkcjonujące w "zwykłych" zakładach pracy - nie są rutynowe dla uczelni dawniej otwartych dla wszystkich. Powszechnie praktykowane było informowanie o ryzyku zawodowym związanym z koronawirusem SAR-CoV-2 i ze stosowanymi środkami dezynfekcyjnymi oraz o zasadach ochrony przed tymi zagrożeniami.

Szkolenia wstępne bhp w zakresie instruktażu ogólnego zazwyczaj prowadzone są zdalnie na platformie internetowej wykorzystywanej w danej organizacji. Przy okazji tego tematu wywiązała się ciekawa dyskusja - o tym dalej w tekście.

Praca naukowa w porze nocnej

Sesja pt. "Zasady dopuszczania i wykonywania pracy naukowej w porze nocnej" stanowiła przykład dyskusji na temat stosowanych rozwiązań problemu prezentowanego przez Uniwersytet Jagielloński. Poza potrzebą monitorowania badań naukowych ciągłych (24 godziny na dobę przez szereg dni) naukowcy uważają za naturalne pozostawanie w pracy do późnych godzin nocnych albo przychodzenie do pracy w porze nocnej, gdy np. nie mają w domu warunków do pracy w skupieniu czy sprzętu komputerowego o odpowiedniej wydajności. W efekcie w czasie ewakuacji w porze nocnej mogą występować problemy z ustaleniem liczby osób przebywających w budynku, a sprawdzenie bardzo rozległych, wielosegmentowych budynków jest czasochłonne. Co się tyczy form nadzoru, problem stwarzają niektórzy opiekunowie doktorantów, którzy uważają za wystarczający nadzór sprawowany "przez telefon". Nie każdy budynek posiada całodobową portiernię, a i tak w razie pożaru czy ewakuacji portier realizuje zadania z tym związane, więc może nie być w stanie udzielać pierwszej pomocy. Dyskutowano więc przepisy prawne dotyczące obowiązków pracodawcy - rektora uczelni i dyrektora instytutu - w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i pierwszej pomocy w porze nocnej pracownikom, doktorantom, studentom, osobom zatrudnionym na podstawie umowy cywilnoprawnej czy wolontariuszom - bo również takie osoby pracują wtedy np. w zwierzętarni.

Większość dużych uczelni ma kilka lokalizacji na terenach ogólnodostępnych, pracownicy pracują w kilku miejscach i o różnych porach, dlatego nie jest łatwo pokryć dyżurami osób przeszkolonych do udzielania pierwszej pomocy każdy budynek, całodobowo przez 7 dni w tygodniu. System niemal wzorcowy naszkicował przedstawiciel Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie (IFJ-Kr). Z kolei Politechnika Wrocławska rozwiązuje ten problem prowadząc kursy pierwszej pomocy dla niemal wszystkich pracowników. Problem zapewnienia pierwszej pomocy w uczelniach zostanie rozwinięty w czasie tury jesiennej seminarium.

Informowanie w uczelniach o sprawach związanych z bezpieczeństwem

Realizacja pewnych zapisów rozporządzenia ws. BHPiK w uczelniach¹ nie jest prosta, choć szereg uczelni wdrożyło je w miarę swoich możliwości. "Wzięto pod lupę" § 2, zgodnie z którym "rektor zapewnia: 1) umieszczenie, w widocznych miejscach, w budynkach uczelni: a) informacji o sposobie bezpiecznego i higienicznego korzystania z pomieszczeń uczelni i wyposażenia technicznego oraz zasadach postępowania w razie wypadku lub awarii, (...); 2) udostępnienie na stronie internetowej uczelni informacji, o której mowa w pkt 1 lit. a oraz informacji: a) o sposobie postępowania w przypadkach wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia, zawierającą w szczególności numer telefonu alarmowego na terenie uczelni oraz adres poczty elektronicznej, na które należy zgłaszać informacje o tych zagrożeniach, b) o sposobie dokumentowania zgłoszonego lub stwierdzonego zagrożenia dla zdrowia lub życia oraz sposobie jego usunięcia albo podjęcia działań zapobiegających temu zagrożeniu."

Realizacja pewnych zapisów rozporządzenia ws. BHPiK w uczelniach¹ nie jest prosta, choć szereg uczelni wdrożyło je w miarę swoich możliwości. "Wzięto pod lupę" § 2, zgodnie z którym "rektor zapewnia: 1) umieszczenie, w widocznych miejscach, w budynkach uczelni: a) informacji o sposobie bezpiecznego i higienicznego korzystania z pomieszczeń uczelni i wyposażenia technicznego oraz zasadach postępowania w razie wypadku lub awarii, (...); 2) udostępnienie na stronie internetowej uczelni informacji, o której mowa w pkt 1 lit. a oraz informacji: a) o sposobie postępowania w przypadkach wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia, zawierającą w szczególności numer telefonu alarmowego na terenie uczelni oraz adres poczty elektronicznej, na które należy zgłaszać informacje o tych zagrożeniach, b) o sposobie dokumentowania zgłoszonego lub stwierdzonego zagrożenia dla zdrowia lub życia oraz sposobie jego usunięcia albo podjęcia działań zapobiegających temu zagrożeniu."

Niemal wszystkie uczelnie udostępniają na stronach internetowych formularze do raportowania wypadków oraz adresy do przesyłania takich zgłoszeń. Niektóre uczelnie zamieszczają na stronach internetowych procedury rozpowszechniane przez służby obrony cywilnej, w tym te o reagowaniu w razie ataku terrorystycznego czy klęski żywiołowej. Niektóre uczelnie, w tym prezentujące się na tej sesji Politechnika Wrocławska (Pol-Wr) i Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Częstochowie (UHPCz) posiadają własny system alarmowania telefonicznego z numerem wewnętrznym do służb ratowniczych na uczelni. Na uwagę zasługują ciekawe plakaty Pol-Wr z infografiką o postępowaniu w razie pożaru i ewakuacji. Z kolei wśród procedur związanych z awariami uwagę przyciąga instrukcja postępowania na wypadek katastrofy budowlanej zaprezentowana przez UHP-Cz. Wśród procedur udostępnianych przez Uniwersytet Jagielloński znalazła się procedura wzywania policji na teren uczelni i akademików, przygotowana przez Dział ds. Bezpieczeństwa i Równego Traktowania (DzBiRT-UJ). Z kolei Inspektorat BHP UJ przedstawił przykładową kartę wywieszaną na drzwiach laboratorium i umieszczaną na portierni, zawierającą nie tylko piktogramy informujące o zagrożeniach, zakazach, nakazach i urządzeniach ratunkowych w pomieszczeniu, ale także informacje istotne dla służb ratunkowych, w tym o liczbie i rodzaju butli z gazami pod ciśnieniem.

Przepis o informowaniu na stronie internetowej uczelni o sposobie usunięcia zgłoszonego zagrożenia dla zdrowia lub życia albo podjęcia działań zapobiegających temu zagrożeniu (§ 2 pkt 2 lit. b) chyba nie został do końca przemyślany, gdyż bardziej celowe jest informowanie o tym bezpośrednio pracodawcę oraz osoby kierujące właściwe dla miejsca zdarzenia.

Zastrzeżenia co do treści § 2 zgłaszał na etapie projektu DzBiRT-UJ argumentując, że udostępnianie niektórych wymienionych tu informacji może ułatwić komuś np. zaplanowanie ataku terrorystycznego.

Nadzór nad chemikaliami

Problemy związane z nadzorem nad setkami różnych odczynników w laboratoriach uczelnianych i instytutowych przez służby bhp, ppoż. i ochrony środowiska przedstawił Uniwersytet Jagielloński, kierując przy tym zapytanie do innych organizacji o stosowane rozwiązania. Spisy chemikaliów i przynajmniej częściowy nadzór nad ich ilościami jest sprawowany w poszczególnych laboratoriach, ale brakuje programów pozwalających na całościowy nadzór i raportowanie wymaganych danych ilościowych i jakościowych w dużej uczelni posiadającej nawet 1000 laboratoriów

Dyskusja o szkoleniach wstępnych

Przy okazji dyskusji o szkoleniach wstępnych bhp wywiązała się dyskusja na temat terminu instruktażu ogólnego, który pracownik odbywa "przed dopuszczeniem do wykonywania pracy"². W niewielkich organizacjach nowi pracownicy są przyjmowani do pracy od czasu do czasu albo grupowo - np. przy otwarciu nowej jednostki. Tradycyjnie pierwszy dzień zatrudnienia upływa na odbyciu instruktażu ogólnego bhp (min. 3 godz.) oraz innych szkoleń o charakterze ogólnym, a kolejny dzień lub kilka dni na instruktażu stanowiskowym (min. 2-8 godz.). W dużych uczelniach liczących 5 lub więcej tysięcy pracowników rocznie przyjmowanych jest do pracy nawet 500 osób - co oznacza, że nowi pracownicy są zatrudniani praktycznie każdego dnia. Uczelnie takie stosują dwa rozwiązania: w jednych instruktaż ogólny jest organizowany codziennie; w innych 1-2 razy w tygodniu. Np. w Uniwersytecie Jagiellońskim raz w tygodniu prowadzony jest cały blok szkoleń ogólnych bhp, ppoż., spraw obronnych, trwający od 9.00 do 13.00 z niewielkimi przerwami (w rozszerzonym programie instruktażu ogólnego muszą się znaleźć dodatkowe problemy bhp i ppoż. związane z kierowaniem pracą pracowników, studentów i doktorantów). Nie co dzień możliwe jest organizowanie takiego bloku szkoleń prowadzonych przez 3-4 osoby, dlatego kandydat na pracownika jest naciskany na odbycie ich jeszcze przed datą zatrudnienia. Oczywiście, służba bhp jest elastyczna i prowadzi instruktaże ogólne również w innych terminach na indywidualne prośby.

Rozwiązanie takie wymusili przede wszystkim nauczyciele akademiccy zatrudniani w większości od 1 października, którzy ten dzień chcą przeznaczyć na instruktaż stanowiskowy i zapoznanie z lokalną instrukcją bezpieczeństwa pożarowego, gdyż zaczynają prowadzenie zajęć dydaktycznych już od dnia następnego. Ponadto - jak słusznie zauważył przedstawiciel IFJ-Kr - przepis o terminie instruktażu ogólnego dotyczy terminu dopuszczenia do wykonywania pracy, co należy rozumieć literalnie. Wcześniej nowy pracownik może odbywać inne szkolenia obecnie niezbędne, np. z systemu informatycznego, RODO czy zasad zapobiegania mobbingowi.

Komentarz o spotkaniach on-line

Jako współorganizator wiosennej tury seminarium mogę powtórzyć to, co mówią niemal wszyscy kierownicy i nauczyciele: spotkania on-line są dla prowadzącego bardzo stresujące, męczące i dużo mniej efektywne niż spotkania "na żywo". Jednym z zaleceń psychologów jest poproszenie uczestników o włączenie kamer, by do prowadzącego mogły docierać "sygnały pozawerbalne". Jednak przy realnej jakości internetu w Polsce w ogóle, a w domach w czasie pandemii w szczególności, przy spotkaniach wielu osób - wyłączenie kamer poprawia jakość połączeń. Dlatego kolejna tura BeNiSz 2021 odbędzie się w terminie umożliwiającym przyjęcie formuły hybrydowej, w czasie której osoby pozostające w kontakcie on-line będą obserwować osoby dyskutujące na żywo.

Więcej informacji o seminarium BeNiSz w Wydarzeniach

Rejestracja na turę jesienną: docs.google.com/forms/

¹ Rozp. MNiSzW z 30 października 2018 r. w sprawie sposobu zapewnienia w uczelni bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i kształcenia (DzU z 2018 r., poz. 2090).

² § 10 ust. 1 rozp. MGiP z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU z 2004 r., nr 180, poz. 1860, ze zm.).

Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz