[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Nie mylmy pojęć

Artykuł p. Małgorzaty Majki "Szczególne czy szkodliwe warunki pracy" ("Atest" nr 1/2011) zawiera szereg nieścisłych, a niekiedy wręcz nieprawdziwych sformułowań, wymagających sprostowania. Zdaniem Autorki wartości NDS i NDN ustala minister zdrowia. W rzeczywistości wartości te określa, w drodze rozporządzenia wydawanego na podstawie art. 228 § 3 kodeksu pracy - minister właściwy do spraw pracy. Nie jest też prawdą, że dodatki za prace wykonywane w warunkach szkodliwych dla zdrowia pracownicy otrzymywali (niektórzy zresztą otrzymują nadal) "zwyczajowo". Zwyczajowo to można wręczać napiwki, natomiast wszelkie świadczenia pieniężne muszą być oparte na podstawach prawnych. W tym przypadku są to układy zbiorowe (układ zbiorowy to też źródło prawa pracy), lub - dla niektórych grup pracowników "budżetówki" - przepisy, o których mowa w art. 77³ k.p. Stwierdzenie, iż siarkowodór "jest stosunkowo mało szkodliwy dla człowieka" jest - zważywszy, że jest to substancja silnie toksyczna - lekko szokujące. Dopiero po lekturze dalszej części tekstu oddychamy z ulgą, gdyż Autorka wyjaśnia, że chodzi o jego znikomo małe stężenie.

A teraz sprawa najważniejsza - związana z tematem artykułu, czyli kryteriami stosowanymi przy ustaleniu uprawnień do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Autorka stawia tezę: "mimo że wyniki badań środowiska pracy nie są kryterium decydującym o uznaniu szczególnych warunków pracy, to powinny być brane pod uwagę przy rozpatrywaniu tych kwestii". Przepraszam, a na jakiej podstawie? Artykuł ukazał się w dziale "Przepisy i normy", przyjrzyjmy się zatem przepisom. Pisze Autorka na wstępie o pracownikach ubiegających się o wcześniejszą emeryturę na podstawie rozporządzenia z 1983 r. Rozporządzenie nie może być podstawą do ustalania zakresu uprawnień emerytalnych. Zgodnie z art. 67 ust. 1 Konstytucji RP musi to być ustawa. W naszym przypadku jest to ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.). Na mocy art. 32 ust. 1 tej ustawy pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach, urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r.¹ przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury. Zgodnie z art. 32 ust. 2 ustawy, "za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia". A teraz zwróćmy uwagę na ust. 4 tegoż artykułu: "Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych". Te "przepisy dotychczasowe" zawarte są w poprzednio obowiązującej ustawie z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (DzU nr 40, poz. 267 ze zm.) Ustawa ta, na podstawie art. 195 pkt 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, utraciła moc, ale - jak widać z powyższego - niektóre jej przepisy pozostają aktualne. Są to przepisy art. 53-55. Zawarta w art. 53 ust. 2 definicja prac w szczególnych warunkach jest podobna do obecnej, natomiast art. 55 zawiera delegację dla Rady Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia rodzajów prac lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których pracownikom przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury.

I w ten sposób doszliśmy do rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm.) Znajdujemy w nim wspomniany przez Autorkę wykaz A (jest i wykaz B), będący katalogiem prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego. I zapewniam, że niczego więcej tam nie ma - jest wyłącznie wykaz prac, bez żadnych dodatkowych warunków, w rodzaju np. występowania przekroczeń NDS. I nie ma też pozycji w rodzaju "wszelkie prace wykonywane w warunkach przekroczeń NDS", czy choćby tylko "w warunkach występowania czynników szkodliwych dla zdrowia w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy". Zatem "prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia", o których mowa w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, to wyłącznie prace wymienione w przedmiotowych wykazach i wszelkie próby rozszerzania tej definicji są nieuprawnione.

Na zakończenie mam prośbę do Autorki, aby zechciała wyjaśnić, co miała na myśli, twierdząc, że "do roku 1996 możliwe było zatrudnianie pracowników w warunkach, gdy stężenia dopuszczalne były przekraczane; pracodawca nie ponosił z tego tytułu żadnych konsekwencji prawnych".

dr Aleksander Stukowski

¹ Uprawnienia do wcześniejszej emerytury przysługują również pracownikom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r., jeśli spełniają warunki określone w art. 46 ustawy.

Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz