ATEST Ochrona Pracy

29 marca 2024 r.

[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

 

ATEST 12/2023

Uprawnienia pracowników odbywających służbę wojskową

Pocztą elektroniczną otrzymaliśmy pytanie od Czytelnika dotyczące praw pracownika oddelegowanego do odbycia służby wojskowej i jego sytuacji po powrocie. Czy okres służby wojskowej wliczany jest do okresu zatrudnienia?

Wypełnianiu obowiązku, jakim jest służba wojskową towarzyszy wzmożona ochrona stosunku pracy powołanego do służby pracownika. Nie ustaje ona też automatycznie z chwilą zwolnienia żołnierza z jednostki wojskowej. Przepisy gwarantujące zachowanie wszelkich wynikających ze stosunku pracy uprawnień pracownika zawiera ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej i przepisy wykonawcze (dla ułatwienia będziemy ją nazywać ustawą). Wielokrotne późniejsze jej nowelizacje nie zmieniły zawartych w niej gwarancji.

Szczególną ochroną objęci są pracownicy powołani do odbycia służby wojskowej, świadczący pracę na podstawie: umowy o pracę na czas nieokreślony i okres próbny (jeżeli okres ten upływa po doręczeniu karty powołania - umowa staje się umową zawartą na czas nieokreślony), świadczący pracę na podstawie powołania, mianowania, wyboru - jeżeli wynika z niego obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika - spółdzielczej umowy o pracę.

Ochrona dotyczy pracowników powołanych:
1) do zasadniczej służby wojskowej,
2) do odbycia przeszkolenia wojskowego absolwentów szkół wyższych, przez czas do sześciu miesięcy,
3) do okresowej służby wojskowej, przez czas do 12 miesięcy,
4) na ćwiczenia wojskowe żołnierzy rezerwy, przez czas do dziewięćdziesięciu dni w ciągu roku,
5) do czynnej służby wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, przez czas pełnienia tej służby,
6) do zasadniczej służby w oddziałach obrony cywilnej,
7) do służby w formacjach uzbrojonych, nie wchodzących w skład Sił Zbrojnych,
8) do służby zastępczej, odbywanej przez okres dwudziestu jeden miesięcy, a w przypadku absolwentów szkół wyższych - dziewięciu miesięcy.

Zakres ochrony:
1. Gdy okres wypowiedzenia stosunku pracy dokonanego przez pracodawcę upływa po dniu doręczenia pracownikowi karty powołania, wówczas wypowiedzenie takie staje się bezskuteczne (art. 118. ust. 2. ustawy).
2. Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi, któremu doręczono kartę powołania do czynnej służby wojskowej, zwolnienia od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia w wymiarze 2 dni w przypadku pracownika powołanego do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, oraz 1 dnia w przypadku pracownika powołanego do odbycia ćwiczeń wojskowych trwających powyżej trzydziestu dni, a także 1 dnia po odbyciu tych ćwiczeń (art. 119 ust. 1 i 3 ustawy).
3. Pracownikowi powołanemu do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej przysługuje od pracodawcy odprawa w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy oraz naturalnie wynagrodzenie za czas przepracowany przed stawieniem się do czynnej służby wojskowej (art. 125 ustawy).
4. Art. 6. ust. 2 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw przewiduje ochronę stosunku pracy pracowników pełniących służbę wojskową polegającą na zakazie wypowiadania umów w ramach zwolnień grupowych. Pomimo zaistnienia konieczności zmniejszenia u pracodawcy zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych lub w związku ze zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi, lub też w celu poprawy warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego - dopuszczalne jest jedynie wypowiedzenie pracownikom dotychczasowych warunków pracy i płacy. Jeżeli powoduje to obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy do końca okresu, w którym jest on objęty szczególną ochroną stosunku pracy. Czyli w rozpatrywanym przypadku - do upływu trzydziestu dni od dnia zwolnienia ze służby.
5. Pracodawca powinien udzielić pracownikowi urlopu bezpłatnego na okres trwania ćwiczeń wojskowych dłuższych niż dwadzieścia cztery godziny. Wszystkie inne uprawnienia wynikające ze stosunku pracy pozostają zachowane. Żołnierzowi przebywającemu na ćwiczeniach przysługuje od organów wojskowych uposażenie w wysokości uzależnionej od posiadanego stopnia wojskowego oraz dodatek funkcyjny.
6. Żołnierzowi rezerwy, który odbył ćwiczenia wojskowe, przysługuje świadczenie pieniężne będące rekompensatą za utracone wynagrodzenie ze stosunku pracy lub stosunku służbowego, albo dochód z prowadzonej działalności gospodarczej, których nie uzyskał właśnie dlatego, że został powołany na ćwiczenia (art. 119 a. ustawy).
7. Pracownik pełniący służbę wojskową podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, które jest finansowane przez Ministra Obrony Narodowej.
8. Przejawiając troskę o byt rodziny żołnierza odbywającego służbę wojskową, ustawa przewiduje szereg uprawnień, które można przykładowo przytoczyć:
a) przyznanie określonego odrębnymi przepisami zasiłku dla żołnierza posiadającego na wyłącznym utrzymaniu członków rodziny, a także dla żołnierza, na którym ciąży obowiązek alimentacyjny (art. 128 i art. 128 a ustawy),
b) pokrywanie należności z tytułu najmu lokalu mieszkalnego zajmowanego na podstawie decyzji administracyjnej czy bieżących opłat z tytułu zajmowania spółdzielczego lokalu mieszkalnego typu własnościowego (art. 131 ustawy),
c) żołnierzowi zawiesza się spłaty pożyczki uzyskanej z zakładowego funduszu mieszkaniowego oraz kredytów i pożyczek udzielonych przez banki.
9. Ze wzmożonej ochrony zatrudnienia korzystają również, na mocy art. 126 ustawy żony żołnierzy zasadniczej służby wojskowej. Rozwiązanie stosunku pracy może nastąpić w tym wypadku wyłącznie z winy pracownicy, jak również w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

Sytuacja pracownika powracającego ze służby wojskowej jest następująca:
10. Pracodawca ma obowiązek zatrudnienia pracownika na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz wynagrodzenia, jeżeli w ciągu trzydziestu dni od dnia zwolnienia ze służby pracownik zgłosił się z zamiarem podjęcia pracy. Czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia u tego pracodawcy w zakresie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy Nieusprawiedliwione niezachowanie tego terminu spowoduje wygaśnięcie stosunku pracy (art. 122 ustawy).

Zachowanie wszystkich uprawnień wynikających ze stosunku pracy oznacza, że okres czynnej służby wojskowej:
- zalicza się do stażu pracy,
- wlicza się do okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej,
- powoduje, że prawo do urlopu wypoczynkowego powstaje z dniem podjęcia pracy; pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego na zasadach i w wymiarze określonym w kodeksie pracy.

Na zakończenie pragnąłbym wspomnieć jeszcze o przypadkach, w których ochrona stosunku pracy pracownika odbywającego służbę wojskową nie obowiązuje:
1) pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 52. § 1. Kodeksu pracy - z winy pracownika polegającej na:
a) ciężkim naruszeniu podstawowych obowiązków pracowniczych,
b) popełnieniu w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem,
c) zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku.
2) w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.

D.P.


Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz  
 

©ATEST-Ochrona Pracy 2002

Liczba odwiedzin od 2000 r.: 58085390