[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Czego może żądać ZUS?

Do redakcji "Atestu" zwrócił się Czytelnik (list w ramce) z prośbą o wyjaśnienie, jakich dokumentów ma prawo żądać ZUS w związku z ustaleniem prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy. Zdaniem Czytelnika żądanie - poza protokołem powypadkowym - również protokołów z przesłuchań poszkodowanego i świadków (a z takim żądaniem Czytelnik się spotkał), jest nadmiernie wygórowane i nie znajduje odbicia w obowiązujących przepisach.

Wiadomym jest powszechnie, że ZUS to państwo w państwie. Myślę, że należałoby ponownie wrócić do nadmiernych żądań ZUS-u w świetle nowych przepisów powypadkowych. Pomimo dokładnego określenia w przepisach, jakie dokumenty należą się ZUS-owi, to i tak ZUS wymyśla, że należą mu się prócz protokółu wypadku również wszystkie inne dokumenty zebrane przez zespół powypadkowy (również protokóły z przesłuchań poszkodowanego i świadków). ZUS wymyślił za podstawę prawną rozporządzenie RM z 28 lipca 1998 r., które wcale nie upoważnia ZUS-u do takich roszczeń. Panie doktorze Stukowski, bardzo Pana szanuję za ciekawe i mądre artukuły i myślę, że zabierze Pan głos w tej sprawie.

A co mówią przepisy? Od dnia 1 stycznia 2003 r. ZUS ustala prawo do świadczeń i wypłaca je w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. nr 199, poz. 1673). Aby nie komplikować sprawy, spośród wymienionych w ustawie świadczeń i podmiotów, którym świadczenia przysługują, wybierzmy przypadek najczęściej spotykany: podmiotem jest poszkodowany w wypadku przy pracy pracownik zatrudniony w ramach umowy o pracę, a świadczeniem - przysługujące z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu jednorazowe odszkodowanie, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy (przy czym zgodnie z art. 11 ust. 4 - oceny stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz jego związku z wypadkiem przy pracy dokonuje się po zakończeniu leczenia i rehabilitacji). Do określenia trybu postępowania w tych sprawach ustawodawca upoważnił ministra - nazwijmy go w skrócie, bo jego aktualny tytuł jest bardzo długi - pracy, o czym stanowi art. 11 ust. 5 ustawy: Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu oraz tryb postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku i wypłacaniu jednorazowego odszkodowania, kierując się koniecznością zapewnienia ochrony interesów ubezpieczonego oraz koniecznością przejrzystości i sprawności postępowania w sprawie o jednorazowe odszkodowanie.

W interesującej nas sprawie istotne są także przepisy art. 22 ustawy:

1. Zakład [tj. ZUS] odmawia przyznania świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego w przypadku:
1) nieprzedstawienia protokołu powypadkowego lub karty wypadku¹;
2) nieuznania w protokole powypadkowym lub karcie wypadku zdarzenia za wypadek przy pracy w rozumieniu ustawy;
3) gdy protokół powypadkowy lub karta wypadku zawierają stwierdzenia bezpodstawne.

2. Odmowa przyznania świadczeń z powodów, o których mowa w ust. 1, następuje w drodze decyzji Zakładu.

3. Jeżeli w protokole powypadkowym lub karcie wypadku są braki formalne, Zakład niezwłocznie zwraca protokół lub kartę wypadku w celu ich uzupełnienia.

Jest to jedyne miejsce w ustawie, gdzie pojawia się pojęcie "protokół powypadkowy". Ustawodawca nie określa, co to za dokument, ale w art. 5 ust. 2 stwierdza, iż ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jakiemu uległ ubezpieczony będący pracownikiem (...) następuje w trybie określonym przepisami kodeksu pracy. Przepisy kodeksu pracy nie określają tego trybu bezpośrednio, zawierają natomiast w art. 237 stosowne delegacje:

§ 1. Rada Ministrów określi w drodze rozporządzenia: 1) szczegółowe zasady postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposób ich dokumentowania (...)

§ 2. Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wzór protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zawierający dane dotyczące poszkodowanego, składu zespołu powypadkowego, wypadku i jego skutków, stwierdzenie, że wypadek jest lub nie jest wypadkiem przy pracy, oraz wnioski i zalecane środki profilaktyczne, a także pouczenie dla stron postępowania powypadkowego.

Na podstawie przepisów wydanego na tej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania... (Dz.U. nr 115, poz. 744), ustalający okoliczności i przyczyny wypadku zespół powypadkowy ma m.in. następujące obowiązki (wymieniam tylko te, które są istotne w interesującej nas sprawie dokumentacji):

- przesłuchanie poszkodowanego i świadków wypadku (przy czym należy uprzedzić świadków - ale nie poszkodowanego - o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań);

- zasięgnięcie opinii lekarza, w szczególności lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami, oraz w razie potrzeby innych specjalistów;

- wykorzystanie materiałów zebranych przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli te materiały zostaną mu udostępnione;

- dołączenie do protokołu powypadkowego protokołów przesłuchania świadków, a także innych dokumentów zebranych w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, np. pisemnej opinii lekarza, pisemnej opinii innych specjalistów, szkiców lub fotografii miejsca wypadku, zdania odrębnego członka zespołu oraz uwag i zastrzeżeń (jeśli zostały zgłoszone) złożonych przez poszkodowanego lub członków rodziny. Z § 15 rozporządzenia wynika, że dodatkowe dokumenty nie są częścią protokołu powypadkowego lecz "pozostałą dokumentacją".

Drugi akt wykonawczy do kp - rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2 października 1998 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. nr 128, poz. 849) ustalił zawartość protokołu, w tym - w zakresie danych o poszkodowanym - podstawowe dane osobowe oraz nazwę stanowiska pracy i kod zawodu, a w zakresie wypadku - jego datę, kto i kiedy zgłosił, rodzaj wypadku, opis okoliczności i przyczyn, skutki wypadku, stwierdzenie, czy zdarzenie jest czy nie jest wypadkiem przy pracy, jakich przepisów prawa pracy nie przestrzega pracodawca (o ile miało to miejsce), a także czy nie zachodzą okoliczności wyłączające prawo poszkodowanego do świadczeń (działanie umyślne, rażące niedbalstwo, stan nietrzeźwości).

A jakie dokumenty należy dostarczyć do ZUS-u - określają przepisy §§ 1-3 wydanego na podstawie art. 11 ust. 5 ustawy "wypadkowej" rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. nr 234, poz. 1974):

§ 1. 1. Wniosek o jednorazowe odszkodowanie, zwany dalej "wnioskiem", do płatnika składek składa ubezpieczony lub uprawniony członek rodziny, o którym mowa w art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. 2. Wniosek zawiera następujące dane identyfikacyjne:
1) płatnika składek: numery NIP i REGON, a w przypadku gdy płatnikowi nie nadano obu tych numerów lub jednego z nich - numer PESEL lub serię i numer dowodu osobistego albo paszportu;
2) ubezpieczonego: numery PESEL i NIP, a w przypadku gdy ubezpieczony nie posiada tych numerów lub jednego z nich - serię i numer dowodu osobistego albo paszportu.

§ 2. Płatnik składek, po otrzymaniu wniosku, kompletuje dokumentację niezbędną do ustalenia uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego, spowodowanego wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową, w szczególności:
1) protokół powypadkowy;
2) prawomocny wyrok sądu pracy;
3) kartę wypadku;
4) decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej;
5) zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza, pod którego opieką znajduje się ubezpieczony;
6) odpis aktu zgonu - w przypadku zgonu osoby, która uległa wypadkowi

§ 3. Płatnik składek, po zakończeniu leczenia i rehabilitacji przez ubezpieczonego, przekazuje wniosek wraz ze skompletowaną dokumentacją, o której mowa w § 2, terenowej jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej "Zakładem", właściwej ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego, w celu skierowania ubezpieczonego na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika Zakładu. A zatem w naszym przykładowym prostym przypadku wymogi przepisów odnośnie do składanej do ZUS-u dokumentacji są równie proste, bo po zakończeniu leczenia i rehabilitacji płatnik składek, czyli pracodawca, jest obowiązany złożyć tylko:
- wniosek poszkodowanego skierowany do płatnika składek (swoją drogą ciekawe, dlaczego do niego, a nie do płatnika świadczeń, czyli ZUS-u?) zawierający dane identyfikacyjne płatnika składek i ubezpieczonego (czyli pracodawcy i pracownika);
- protokół powypadkowy;
- zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia².

(O tym czego, dowiedziałem się osobiście w placówkach ZUS, napiszę w następnym numerze.)

dr Aleksander Stukowski

¹ Kartę wypadku sporządza się w celu udokumentowania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy - chodzi tu o podmioty inne niż pracownicy zatrudnieni w ramach umowy o pracę.

² Wystawia się je na "urzędowym" ZUS-owskim formularzu N-9 - "Zaświadczenie o stanie zdrowia dla celów świadczeń z ubezpieczenia społecznego wydane przez lekarza prowadzącego leczenie".

Dodaj swój komentarz

BEHAPERT: Poszkodowany to nie kto inny jak swiadek we własnej sprawie. Przesłuchanie poszkodowanego musi byc poprzedzone pouvczeniem o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.Jeżeli postępować bedziemy inaczej to moze byc zachętą do wyłudzeń odszkodowania.We wszelkich postępowaniach przed organami państwowymi, sądami, komisjami w tym także przed zespołami powypadkowymi uczestnikow takich postępowanń uprzeda się o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.NIe uprzedza się o odpowiedzialności karnej PODEJRZANYCH i OSKARŻONYCH.Sprawa powyższa wymaga obuwiązującej prawnej wykładni,gdyż od wielu lat popełniany jest ten błąd.Behapowcy i szkoleniowcy upurczywie twierdzą, że poszkodowany może mówić co ślina na język mu przyniesie.ZGROZA. (2003-11-18)

Spec: ZUS może i powinien żądać zresztą slusznie orginału protokołu powypadkowego, a także jego załączników, a w szczególności kserokopii uwierzytelnionych protokołów przesłuchań poszkodowanego i świadków, opini lekarskiej i innych dokumentów medycznych w przypadku zawału czy wylewu, jeżeli takie zdarzenie zostało uznane za wypadek przy pracy, ponieważ jest płatnikem opdszkodowań. A dlaczego? A dlatego, że były afery związane z wypłacaniem nienależnych odszkodowań. Jeżeli chodzi o choroby zawodowe, to przy wniosku o jednorazowe odszkodowanie ZUS żąda tylko prawomocnej decyzji PIS bez żadnych załączników objętych postępowaniem. Uważam, że tak powinno być dalej, poniewż to leży w interesie samych ubezpieczonych w Zusie oraz podatników, gdyż z podatków ( z budżetu) dofinansowany jest ZUS. (2003-11-19)

behapert: Dokumentacja powyppadkowa w oryginałach przekazywana była i jest do ZUS i tak byc powinno.Pojawiły się problemy innej natury.ZUS uzurpuje sobie prawo do interpretacji zdarzeń , uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, bądz nie.Kwestionowanie ustaleń zespołu powypadkowego, w moim przekonaniu należeć powinno wyłacznie do sądu pracy, tak jak to sie ma w stosunku do poszkodowanego.ZUS swoimi decyzjami odmawia przyznani odszkodowania , gdyż nie dopatruje się przyczyny zewnętrznej.W nowej ustawie sprawy te zostały pominiete.Jest luka prawna. (2003-11-20)

Praktyk: Luki w zasadzie nie ma, ponieważ jedyny przepis, regulujący jednoznacznie zasady ustalania okoliczniości i przyczyn wypadków, nadaje uprawnienia do uznania zdarzenia za wypadek i zatwierdzenia tego faktu zespołowi ustalającemu oraz pracodawcy. I w tym momencie ustalenia, jeśli tak można powiedzieć w I instancji, się kończą. Dalej uprawnienia dwóch stron pozostałych w postępowaniu o uzyskanie świadczeń pieniężnych, tj. pracownika i ZUS-u, powinny być równe. I bardzo złą praktyką jest, że tolerujemy odstępstwa od tej zasady równości na korzyść ZUS-u, który w moim mniemaniu nie tylko w sposób całkowicie nieuprawniony ingeruje w ustalenia zespołu powypadkowego ale również posuwa się do odmowy wypłaty świadczeń na tej podstawie. I tu być może rzeczywiście jest luka, gdyż przytaczany powyżej przepis o zasadach orzekania...mógł jednoznacznie uprawnienia płatnika świadczeń oraz przysługującą mu drogę prawną określić. (2003-11-25)

nadgorliwy: Jesli przekazuje się komukolwiek sporządzoną dokumentację w której jako załączniki sa podane np, protokoły z zeznań świadków- to jako nieodłączny element tegoż dokumentu np. protokółu powinny być też dołaczone jego elementy w postaci załaczników. (2003-11-26)

Praktyk: Tylko protokóły przesłuchań... nie są załącznikami do protokółu powypadkowego tak jak są nimi np. pisemne zastrzeżenia poszkodowanego (wynika to z przepisu). Chciałbym natomiast poruszyć jeszcze jeden bardzo istotny problem wynikający ze zmiany Ustawy... Otóż mali pracodawcy po zakończeniu postępowania ustalającego i sporządzeniu protokółu przesyłają go (w kolejnym oryginale z kolejnymi załącznikami w oryginałach z czytelnymi podpisami przed bezwzględnym wejściem w życie nowego wzoru protokółu ) wraz ze zwolnieniem lekarskim do ZUS w celu wypłaty poszkodowanemu pierwszego świadczenia tj. zasiłku chorobowego. Tylko że wypłata tego świadczenia bywa opóźniana do kilku miesięcy (bez żadnej informacji ze strony ZUS). Przez ten czas poszkodowany w okresie leczenia i ewentualnej rehabilitacji pozostaje bez środków finansowych (2003-11-26)

Bolo: Mam takie pytanie do Spec. ZUS. Do kogo zwrócić się w ZUS-e czy na zewnątrz jeżeli ta instytucja nie przestrzega prawa. To znaczy nie wystawia decyzji tylko " pisma informacyjne " obawiając si e odwołania do sądu. Nie zapoznaje poszkodowanego ze sporządzoną kartą wypadku gdy taką kartę wykonuje zakład . nie przestrzega 14 dniowego terminu sporządzenia karty. To tylko podstawowe uchybienia jakich dopuszcza się zakład. (2003-11-28)

Dariusz P: Pragnę odnieść się do komentarza BEHAPERT z dnia 18.11.2003 r. dotyczącego uprzedzania poszkodowanego o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Autor opinii chce uprzedzać o tym poszkodowanego przed przystąpieniem do przesłuchania. Tymczasem obowiązujące przepisy są bardzo przejrzyste i nie wymagają wykładni. Przepis § 6.1. rozp. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków.......... nakazuje zespołowi powypadkowemu przesłuchać: 1/ poszkodowanego, 2/ świadków wypadku. Już w następnym ustępie tegoż paragrafu (§ 6.2.) zastrzega, że uprzedza się o odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań osoby o których mowa w punkcie 4 poprzedniego ustępu, czyli wyłącznie świadków. Z moralnego punktu widzenia możemy uznać za naganne składanie przez poszkodowanego nieprawdziwych zeznań, jednak nie wolno pociągnąć go za to do odpowiedzialności. Byłaby to nadinterpretacja prawa. W państwie prawa nie mamy wyboru - musimy trzymać się litery prawa. (2003-11-28)

TERMINATOR: Przepisy prawne dot.samej formy przesłuchań,w tym poszkodowanego jak również świadków wypadku nie mogą opierać się wyłącznie na rozporządzeniu cytowanym przez Pana Dariusza P. Należy zastosowac tu również przepisy kodeksu karnego, które wyrażnie "mówią", że za składanie fałszywych zeznań można pociągnąć do odpowiedzialności zarówno:poszkodowanego,sprawcę jak również świadków.Prawo jest jednakowe dla wszstkich Obywateli - gwarantuje nam to przecież nasza Konstytucja. (2003-11-29)

Błędny Rybak: Szanowni Dyskutanci. A co powiecie o ZUSie (nie powiem o którym) który do sierpnia br. uzurpował sobie prawo do prawnej kwalifikacji wypadku I trzeba było wysyłać mnóstwo papierów które sam, Jego Wysokość ZUS, czytał i odbierając to prawo członkom zespołu powypadkowego kwalifikował wypadek. Opamiętał sie w sierpniu... Pewnie sie zadławił papierzyskami... (2003-11-29)

Z. S. Rzeszów: Co Państwo na to? Przytaczam fragment pisma ZUS cytat: Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Jaśle, Insprktorat w Krośnie uprzejmie informujje, że zgodnie z przepisami ustawy zdnia 30.10.2002r. o świadczeniach z tytułu wypadków i chorób zawodowych ( Dz. U. Nr 199, poz.1673), zdarzenie jakiemu w dniu (...) uległ Pan (...) zam. (...) zostało uznane za wypadek przy pracy. NIe stwierdza się umyślnej winy ani rażącego niedbalstwa poszkodowanego. Lekarz Orzecznik ustalił 0% uszczerbku na zdrowiu. Pieczęć i podpis pracownika ZUS Inspektor (...) (2003-12-1)

Dariusz P.: Przepraszam moich oponentów ale w kwestii odpowiedzialności poszkodowanego za(2003-12-2)

Barbara: Czytam Państwa wypowiedzi i juz z tego wszystkiego zagubiłam(2003-12-2)

Barbara: A ZUS zajął odmienne stanowisko wydając decyzję nie uznającą(2003-12-2)

Kama: Woitam Pozwole i ja dorzucić coś na temat ZUS(2003-12-2)

Kama: Witam Pozwole sobie napisać na temat świeżo wyszkolonych pracowników(2003-12-2)

Kama: ciąg dalszy do Kamy. Zaniemówiłam byłam zszokowany jak ta(2003-12-2)

jack: Mamy okres sprawozdawczy Z-10 , czy nie macie(2005-01-26)

spider2000: Wyobraście sobie koledzy że właśnie po raz pierwszy ZUS(2005-02-01)

Zenon: Wprawdzie nie na temat,ale uprzedzam że jest nowa(2005-02-01)

behapert: Nową kartę można znależc w rozporz.MGiP dz.u. nr(2005-02-02)

MM: Karta statystyczna dostępna jest na stronie www.wypadek.pl w dziale(2005-02-02)

Zenon: Dzięki,faktycznie jest na w.w. stronach-nie zaglądałem ponieważ otrzymałem z(2005-02-02)

Ewa Łukawska: Co mam zrobić po zebraniu dokumentów? I gdzie wysłać?(2005-02-25)

MARCIN: to wszystko tak mądrze wygląda w ustawach i przepisach(2005-03-20)

deem: Do Marcina. Widzę tu wiele niejasnosci! Marcinie nie wiem(2005-03-21)

garry: Minęły dwa lata od opublikowania artykułu. Co się zmieniło(2005-10-21)

piter: Nie łudź się !!! Towarzystwo zaglądające na to forum(2005-10-22)

xxxx: Święte słowa !!! A ZUS swoje. Nie uznano wypadku,(2005-10-25)

jola: P. Stukowski !!! Nic się nie zmieniło. Może warto(2005-12-06)

barbara 0509: jakie świadczenie przysługuje osobie która miała wypadek przy pracy(2007-12-07)

zbych: Zlodziejski ZUs Niekompetencja BHP. CYganstwo .Lapownictwo> oraz wykorzystywanie niewiedzy(2008-03-21)

Wojtek: Z mojego doświadczenia - ZUS oddział w Sosnowcu pominął(2011-06-15)

Dodaj swój komentarz