[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Problemy służby bhp w uczelniach i instytutach

Sporządzanie kart wypadków w drodze do/z pracy, przeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego, organizacja szkoleń okresowych bhp - oto główne zadania dodatkowe, którymi jest obciążana służba bhp w uczelniach i instytutach naukowych. To jeden z wniosków, które wypływają z badania statystycznego przeprowadzonego na potrzeby seminarium BeNiSz 2021.

tekst:
Paweł Kopeć, Małgorzata Majka
Inspektorat BHP
Uniwersytetu Jagiellońskiego

Seminarium Bezpieczeństwo w Nauce i Szkolnictwie Wyższym BeNiSz 2021, które odbyło się w dniach 7-8 października 2021 r. w Krakowie, zgromadziło ponad 60 specjalistów ds. bhp, ppoż. i innych osób zajmujących się bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w uczelniach oraz instytutach naukowych i badawczych. Prezentacje i dyskusje odbywały się w formie hybrydowej: "na żywo" i on-line.

Seminarium rozpoczęło się od prezentacji wyników anonimowego badania statystycznego dotyczącego problemów służby bhp w uczelniach i instytutach. Odpowiedzi na pytania ankietowe udzielili pracownicy reprezentujący 20 instytucji: 12 uczelni, 3 uczelnie zawodowe, 4 instytuty oraz 1 jednostkę administracji. W artykule prezentujemy wyniki tej ankiety. Pewne różnice w sumarycznej liczbie odpowiedzi na poszczególne pytania wynikają z faktu, iż udzielanie odpowiedzi było dobrowolne, a większość pytań była wielokrotnego wyboru.

Podległość i stan służby bhp

il. 1. Komu faktycznie podlega służba bhp?
il. 2. Faktyczny stan służby bhp jako procent stanu wymaganego.
il. 3.Kto przeprowadza szkolenia okresowe bhp pracodawcy i osób kierujących pracownikami?
il. 4. Jeżeli szkolenia okresowe bhp przeprowadza pracownik służby bhp, to w jakiej formie jest wynagradzany?
il. 5.Według jakiego programu pracownicy naukowo-dydaktyczni przechodzą szkolenia okresowe bhp?
il. 6.Jakimi dodatkowymi zadaniami są obciążani pracownicy służby bhp?
il. 7. Kto w praktyce sporządza dokumentację oceny ryzyka zawodowego?
il. 8. Czy pracownicy sporządzający ocenę ryzyka zawodowego są za to dodatkowo wynagradzani?
il. 9.Jak jest definiowane stanowisko pracy, na którym przeprowadzana jest ocena ryzyka zawodowego?
il. 10.Czy w instytucji działa społeczna inspekcja pracy?
il. 11.Kwota refundacji okularów do monitorów ekranowych.
il. 12.Przykładowe kwoty ekwiwalentów za odzież roboczą - kurtkę przeciwdeszczową
il. 13.Przykładowe kwoty ekwiwalentów za obuwie robocze (trzewiki).

Symptomatyczne są odpowiedzi na pytanie o podległość służby bhp (il. 1). Zaledwie 55 % instytucji wskazuje na podległość służby bhp bezpośrednio pracodawcy, rektorowi (uczelni) lub dyrektorowi (instytutu). W 45 % przypadków służba bhp podlega innym osobom. Z formalnego punktu widzenia pracodawcą jest uczelnia i instytut jako jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników. Jednak "za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba". Z kolei, zgodnie z przepisami ustawy o szkolnictwie wyższym, do zadań rektora należy w szczególności zarządzanie uczelnią oraz wykonywanie czynności z zakresu prawa pracy. Wydaje się więc, że w praktyce służba bhp w uczelni powinna podlegać bezpośrednio rektorowi.

Nie dziwią odpowiedzi na pytanie o stan służby bhp w stosunku do stanu wymaganego (il. 2). Uczelnie i instytuty są finansowane w dużej części z budżetu państwa, co sprzyja przestrzeganiu przepisów prawa pracy.

Prowadzenie szkoleń okresowych bhp

Szkolenia okresowe bhp pracowników na poszczególnych stanowiskach pracy najczęściej przeprowadza firma zewnętrzna (przykładowo na pytanie o szkoleniu pracodawcy i osób kierujących pracownikami udzielono 74 % takich odpowiedzi; il. 3). Jako druga co do częstości padała odpowiedź "pracownicy służby bhp" (39 % takich odpowiedzi na pytania o szkolenia innych pracowników). Przeważającymi formami szkolenia na stanowiskach innych niż robotnicze są e-learning, samokształcenie kierowane i forma mieszana.

Co się tyczy szkoleń na stanowiskach robotniczych, ciekawą odpowiedzią było prowadzenie tych szkoleń przez zespół powołany zarządzeniem rektora. Czyżby ktoś zdobył się na prowadzenie szkolenia robotników zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp, tzn. głównie w formie instruktażu na stanowisku pracy?

Na pytanie o formę wynagradzania pracowników służby bhp za wykonywanie dodatkowego zadania, jakim jest prowadzenie szkoleń okresowych bhp (il. 4), aż 73 % respondentów wskazało brak wynagrodzenia.

Programy szkolenia okresowego bhp pracowników naukowo-dydaktycznych

Warto zwrócić uwagę na programy szkolenia okresowego bhp nauczycieli akademickich, np. pracowników naukowo-dydaktycznych (il. 5). Mogą oni pracować w zespole naukowym, w zakładzie dydaktycznym albo całkiem samodzielnie; mogą kierować pracą zespołu projektowego, pełnić funkcję kierownika laboratorium, opiekuna prac wykonywanych przez studentów i doktorantów itp. Ponad 80 % uczelni szkoli nauczycieli akademickich według programu ramowego przewidzianego dla pracowników na stanowiskach administracyjno- -biurowych oraz pracowników, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne, albo z odpowiedzialnością w zakresie bhp (zalecanego dla nauczycieli szkół niższego szczebla).

Jednak 3 uczelnie zdecydowały się szkolić nauczycieli akademickich według programu przewidzianego dla osób kierujących pracownikami. Jest to uzasadnione i praktyczne, gdyż osoba taka kieruje pracą studentów i doktorantów, a często zostaje kierownikiem projektu i kieruje osobami zatrudnionymi przy jego realizacji. Nauczyciel akademicki przeszkolony zgodnie z programem dla pracowników administracyjno-biurowych po przyjęciu na siebie zadań osoby kierującej powinien w terminie do 6 miesięcy przejść nowe szkolenie okresowe bhp zgodnie z programem ramowym dla osób kierujących pracownikami. W praktyce takie "doszkalanie" nauczycieli akademickich jest bardzo kłopotliwe. Dlatego lepiej od razu przeszkolić ich wszystkich zgodnie z programem dla osób kierujących pracownikami.

Obciążanie służby bhp dodatkowymi zadaniami

Najwięcej emocji jak zwykle budzi problem obciążania pracowników służby bhp dodatkowymi zadaniami (il. 6). Najbardziej powszechne jest prowadzenie badań wypadków w drodze do/z pracy i sporządzanie dokumentacji wypadkowej, organizacja szkoleń okresowych bhp, sporządzanie instrukcji bhp, przygotowanie tekstów zarządzeń wewnętrznych, a w uczelniach - obsługa studentów i doktorantów związana głównie ze szkoleniami wstępnymi i wypadkami.

Podano także przykłady innych prac:

organizacja profilaktycznych szczepień, np. przeciw grypie;

organizacja i/lub prowadzenie szkolenia z pierwszej pomocy;

zamówienia publiczne (prawdopodobnie organizacja przetargów na badania medycyny pracy, zakupy odzieży roboczej itp.);

praktyczne sporządzanie ocen ryzyka zawodowego;

zadania związane z ochroną środowiska, np. gospodarka odpadami niebezpiecznymi;

prowadzenie projektów typu "uczelnia dostępna".

W rozmowach kuluarowych podczas seminarium pracownicy wielu instytucji skarżyli się na poważne obciążenia zadaniami związanymi z zapobieganiem zakażeniom COVID-19.

Na pytanie o to, kto w praktyce sporządza dokumentację oceny ryzyka zawodowego (il. 7), najczęściej udzielaną odpowiedzią była "pracownicy służby bhp". Dość często nad oceną ryzyka zawodowego pracują zespoły powołane przez pracodawcę o następujących składach:

wyznaczone osoby spoza służby bhp;

osoba kierująca, SIP, pracownik służby bhp;

kierownik jednostki, pracownik jednostki, pracownik służby bhp;

bhp i kierownicy jednostek;

inni pracownicy w poszczególnych jednostkach.

Jak się można było spodziewać, 95 % z nich nie dostaje za to dodatkowego wynagrodzenia (il. 8).

Stanowisko pracy do oceny ryzyka zawodowego

Jedno z pytań dotyczyło sposobu definiowania stanowiska pracy, na którym przeprowadzana jest ocena ryzyka zawodowego (il. 9). Najczęściej wskazywano na zbiorcze stanowisko pracy dla osób wykonujących prace jednego rodzaju (41 %), nieco rzadziej na prace wykonywane w jednym miejscu (30 %) oraz indywidualne stanowisko pracy danego pracownika (22 %).

Przy tej okazji nasuwa się pytanie o związek przyjętej definicji stanowiska pracy z wynagrodzeniem za pracę przy ocenie ryzyka zawodowego, zwłaszcza gdy ocena ryzyka jest zlecana firmie zewnętrznej...

Reprezentanci pracowników

Nieco rozczarowuje fakt, że w 26 % instytucji nie wybrano ani społecznego inspektora pracy, ani przedstawiciela pracowników ds. bhp (il. 10).

Kwoty refundacji i ekwiwalentów pieniężnych

Kilka pytań dotyczyło kwot refundacji. I tak, najczęstsza kwota refundacji kosztów okularów korygujących wzrok niezbędnych przy obsłudze monitorów ekranowych (il. 11) to 250 zł (rozpiętość od 200 zł do 400 zł; podczas seminarium padła nawet kwota 500 zł).

Z kolei kwoty ekwiwalentów za używanie własnej odzieży jako roboczej (il. 12) w przypadku kurtki przeciwdeszczowej wahają się od 62 zł do 250 zł, a za własne trzewiki (il. 13) od 100 zł do 200 zł. Padały też odpowiedzi "wg cen rynkowych". Kwoty ekwiwalentu za pranie odzieży roboczej we własnym zakresie wynoszą od 5 zł do 90 zł (nie zawsze wskazano, jakiego okresu kwoty te dotyczą). Pozostałe pytania dotyczyły specyficznych dla uczelni problemów związanych z obsługą studentów i doktorantów w zakresie "bezpieczeństwa i higieny kształcenia" (BHK), chorobami zawodowymi w uczelniach i instytutach, badaniami lekarskimi kierowców, środkami zapobiegawczymi związanymi z COVID-19 stosowanymi w uczelniach, instytutach i domach studenckich. Wyniki całej ankiety są dostępne na stronie internetowej ATESTU. Chociaż liczba respondentów nie była wysoka, to jednak wyniki tego badania statystycznego pokrywają się z powszechnymi "odczuciami" społeczności pracowników służby bhp.

Zobacz także: Wyniki całej ankiety

¹ Art. 3 ustawy Kodeks pracy.

² Art. 31, tamże.

³ Art. 23. ust. 2. p. 2 ustawy z 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (DzU z 2018 r., poz. 1668, ze zm.).

⁴ Punkt 5, tamże.

Brak komentarzy

Dodaj swój komentarz