[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]

I jak instrukcja bhp

Instrukcja bhp to dokument z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy, który określa najważniejsze aspekty wykonywanej pracy mające istotny wpływ na bezpieczeństwo pracownika - trudno nie zgodzić się z tym lakonicznym hasłem w Wikipedii. Na wstępie przypomnijmy, że obowiązek wydawania szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy określa artykuł 237⁴ § 2 Kodeksu pracy, zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bhp na stanowiskach pracy.

tekst:
Bogusław Ziędalski
główny specjalista ds. bhp z wieloletnim doświadczeniem w przemyśle, audytor systemów zarządzania bezpieczeństwem i środowiskiem

fot. Pixabay

Również § 30 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy wskazuje pracodawcę jako tego, który powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn.

Szczegółowe wymagania dla instrukcji bhp zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j.: DzU z 2003 r., nr 169, poz. 1650, ze zm.).

Powyższe akty prawa polskiego w sposób jednoznaczny wskazują, na kim ciąży obowiązek wydania instrukcji oraz co instrukcja bhp powinna zawierać.

Zakres instrukcji i jej zawartość

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca jest zobowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące:

- stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników;

- obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych;

- postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi;

- udzielania pierwszej pomocy.

Instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Ponadto instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów.

Według rozporządzenia dotyczącego minimalnych wymagań bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników, instrukcja taka powinna zawierać co najmniej informacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie:

- warunków użytkowania maszyn;

- występowania możliwych do przewidzenia sytuacji nietypowych;

- praktyki użytkowania maszyn

oraz powinna być zrozumiała dla pracowników, których dotyczy.

Powyższe wymagania prawne dotyczące zawartości instrukcji określają oczywiście minimalne informacje, które instrukcja musi zawierać i tylko od piszącego zależy, jak ją skonstruuje i co w niej zawrze poza wymaganymi informacjami.

W zależności od tego, jakiego obszaru dotyczy instrukcja bhp jej opracowanie powinno opierać się na podstawie:

- aktualnych przepisów - w tym branżowych;

- instrukcji użytkowania wyposażenia technicznego stanowiska pracy i stosowania środków ochrony indywidualnej;

- kart charakterystyki substancji niebezpiecznych;

- wyników pomiarów parametrów środowiska pracy (stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia);

- ustalonego w zakładzie procesu technologicznego;

- Polskich Norm zharmonizowanych dotyczących bezpieczeństwa pracy;

- doświadczenia i wiedzy fachowej;

- dokumentu oceny ryzyka zawodowego, procesowego itd.;

- innych, sprawdzonych źródeł.

Instrukcje bhp powinny być aktualizowane po każdej zmianie:

- sposobu wykonywania prac;

- stosowanych materiałów i maszyn (narzędzi);

- parametrów środowiska pracy;

a także w przypadku zmian przepisów obowiązujących przy pracach na danym stanowisku.

Ważne jest także to, aby instrukcja bhp nie była w swej treści sprzeczna z obowiązującymi przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, a także nie zawierała nieaktualnych danych.

W polskim ustawodawstwie nie określono wzoru instrukcji bhp, ale doprecyzowano minimalne informacje, jakie powinna zwierać i na kim ciąży obowiązek jej opracowania.

Podsumowując: instrukcja bhp powinna być napisana językiem zrozumiałym dla pracownika i zawierać informacje niezbędne do bezpiecznego wykonania pracy.

Zadbajmy o przekaz

Opracowując instrukcję bhp, warto pamiętać o trójkącie efektywności zapamiętywania E. Dale'a (na il.), zgodnie z którym ludzie zapamiętują tylko 10% informacji przeczytanych.

Dlatego, oprócz wymaganych treści, które instrukcja musi zawierać, istotna jest też forma, w jakiej zostaną one pracownikowi przekazane. Jak widać na ilustracji, pojawienie się obrazu może spowodować wzrost do 30% zapamiętanych treści, a przecież o to chodzi, aby pracownik wyniósł z tego dokumentu jak najwięcej.

W zależności od tego jakiego obszaru dotyczy instrukcja bhp - obsługi maszyny, procesu pracy czy innych wskazanych w przepisach zagadnień - może się zmieniać jej objętość oraz możliwości umieszczenia elementów pozwalających zwiększyć percepcję czytającego. Podczas opracowania instrukcji niejednokrotnie pojawiają się dylematy, jakie zagadnienia ująć, jak obszernie je omówić, czy podawać informacje o zagrożeniach i środkach zapobiegawczych, wymaganych środkach ochrony indywidualnej i istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa szczegółach, na które pracownik powinien zwrócić uwagę, a które znajdują się w innych dokumentach, takich jak ocena ryzyka zawodowego, dokumentacja techniczna producenta itp. Warto pamiętać, że zbyt duże nagromadzenie informacji w jednym dokumencie może powodować problemy z przyswojeniem ich przez czytającego. Z drugiej zaś strony chcielibyśmy mieć w jednym miejscu zebrane wszystkie zagadnienia. Na jednej z konferencji ATESTU uczestnik dyskusji panelowej postawił dość przewrotną na pierwszy rzut oka tezę, że tak naprawdę każda procedura w momencie jej napisania jest już w jakiejś części nieaktualna.

Instrukcja bhp powinna być napisana językiem zrozumiałym dla pracownika i zawierać informacje niezbędne do bezpiecznego wykonania pracy.

Biorąc więc pod uwagę, że nie da się drobiazgowo przewidzieć i zaplanować każdej czynności, że instrukcja nie może się zmienić w opasłe tomiszcze, należy pamiętać, że to pracodawca jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy i zobowiązany do zapewnienia instrukcji bhp. I to on faktycznie ma wpływ na to, co instrukcja zawiera i w jakiej formie została opracowana, a w dalszym etapie - jak jej treść jest przekazana pracownikom.

Jako że instrukcja bhp stanowi istotny element systemu zarządzania w każdej firmie, warto poświęcić na jej przygotowanie odpowiedni czas i zastosować przy jej tworzeniu wszystkie możliwe elementy informacyjne (piktogramy, rysunki, zdjęcia, ikony), wprowadzić odniesienia do rzeczywistego procesu pracy lub maszyny, stosować zrozumiały język, co pozwoli, aby treść i forma instrukcji była jak najbardziej przystępna dla pracownika przy jednoczesnym zachowaniu wymagań prawnych.

Dodaj swój komentarz

Wacław Gudalewicz: Zawsze twierdziłem i podkreślałem, że odpowiednia instrukcja w zakresie bhp oraz właściwie udzielany instruktaż na stanowisku pracy w zakresie bhp stanowi istotny wpływ na bezpieczeństwo pracownika wykonującego daną pracę a szczególnie przy obsługiwaniu maszyn i urz urządzeń itd. (2022-06-21)

Dodaj swój komentarz