[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

BHP
nie ma takiego kierunku

Do przeszłości należą chyba czasy, kiedy do działu bhp kierowano osoby nie mogące poradzić sobie z problemami produkcyjnymi. Zasady awansowania służby bhp oparte w głównej mierze o kryterium czasu zatrudnienia, gwarantowały spokojne pokonywanie kolejnych szczebli kariery zawodowej - aż do pojawienia się nowelizacji rozporządzenia Rady Ministrów z 2 listopada 2004 r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie służby bhp (DzU nr 246, poz. 2468).

Zygmunt T. Niczyporuk

Paragraf czwarty tego rozporządzenia zawiera następujące zapisy:

1. Pracowników służby bhp zatrudnia się na stanowiskach: inspektorów, starszych inspektorów, specjalistów, starszych specjalistów oraz głównych specjalistów do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy.

2. Pracownikami służby bhp mogą być osoby spełniające następujące wymagania kwalifikacyjne:

- inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy,

- starszym inspektorem do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca:
- zawód technika bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp lub
- wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

- specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 1 rok stażu pracy w służbie bhp,

- starszym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 3-letni staż pracy w służbie bhp,

- głównym specjalistą do spraw bezpieczeństwa i higieny pracy może być osoba posiadająca wyższe wykształcenie o kierunku lub specjalności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy albo studia podyplomowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz co najmniej 5-letni staż pracy w służbie bhp.

Nie ma kierunku

Nowelizacja rozporządzenia spowodowała poruszenie wśród osób zajmujących wyższe stanowiska w służbie bhp, które nie mogą wykazać się odpowiednimi kwalifikacjami. Osób tych jest bardzo dużo, ponieważ system edukacyjny w Polsce nie uwzględniał potrzeb kształcenia bhp w takim zakresie, jak wymaga tego omawiane rozporządzenie.

Studiowanie w Polsce na kierunku "bezpieczeństwo i higiena pracy" jest obecnie niemożliwe. Szkoły wyższe, które kształcą w specjalnościach zbliżonych do bhp, najczęściej realizują swoje programy na kierunku "zarządzanie i inżynieria produkcji". Ministerstwo Gospodarki i Pracy zwróciło się pod koniec 2004 r. do 24 uczelni wyższych z prośbą o wyrażenie opinii o utworzenie kierunku bhp. Uczestniczyłem w spotkaniu dotyczącym odpowiedzi na apel MGiP i zdaję sobie sprawę z faktu, że nie będzie to łatwe. Główną trudność upatruję w braku dostatecznej liczby (minimum osiem osób dla studiów magisterskich) profesorów i doktorów habilitowanych, którzy mogą być zaliczani do minimum kadrowego na danym kierunku. Istnieje ponadto potrzeba ustanowienia minimum programowego dla kierunku bhp. Brak takiego kierunku powoduje, że programy nauczania na specjalnościach w zakresie bhp są zróżnicowane i w głównej mierze zależą od zainteresowań nauczycieli akademickich. Pogląd ten znalazł również odbicie w zorganizowanej przez ATEST dyskusji (3/2005), w której stwierdzono m.in.: teraz różne uczelnie robią co im się podoba, nazywając to kształceniem w specjalności bhp.

Już obecnie można studiować na specjalnościach: bezpieczeństwo i higiena pracy, zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy, systemy zarządzania bezpieczeństwem, technika i organizacja bezpieczeństwa i higieny pracy itp. Należy oczekiwać, że liczba tych specjalności szybko wzrośnie. Ukończenie kierunku lub specjalności dla osób pracujących wymaga czasu, ponieważ nauka odbywa się w systemie wieczorowym lub zaocznym. Alternatywą są studia podyplomowe.

Studia podyplomowe

Od ponad 10 lat prowadzę studia podyplomowe z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy "Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy przemyśle". Coraz częściej spotykam się z pytaniami dotyczącymi konsekwencji omawianego Rozporządzenia, które można połączyć w następujące problemy:

1. Czy studia podyplomowe są zgodne z wymaganiami ustawy i uprawniają do zajmowania stanowiska specjalisty bhp?

2. Czy absolwent, np. polonistyki, może zostać pracownikiem służby bhp po ukończeniu studiów podyplomowych?

3. Jaka wiedza i na jakim poziomie powinna być przekazywana w ramach studiów podyplomowych?

4. Jaka jest różnica między studium podyplomowym a studiami podyplomowymi?

Aby odpowiedzieć na te pytania, należy przybliżyć zasady studiowania na wyższych uczelniach. Przykładem studiów o zbliżonym charakterze są magisterskie studia w zakresie ochrony środowiska, które trwają 5 lat. Zalecana liczba godzin nauki podczas tych studiów wynosi około 3600, w tym 1485 określonych w standardach nauczania. W minimach programowych zaleca się, aby przedmioty charakterystyczne dla kierunku obejmowały minimum 750 godzin lekcyjnych. Podział na specjalności odbywa się na ogół w trakcie lub po trzecim roku studiów. Oznacza to, że w ramach specjalności może być realizowane maksymalnie około 1000-1200 godzin. Daje to wraz z przedmiotami kierunkowymi około 2000 godzin z danego obszaru tematycznego. Studia podyplomowe trwają najczęściej dwa semestry o łącznej liczbie około 200 godzin. Porównanie liczby godzin nauczania wskazuje, że na studiach podyplomowych jest ich dziesięć razy mniej niż na kierunku, oraz około pięć razy mniej niż na specjalizacji. Studia podyplomowe nie mogą być traktowane jako substytut ukończenia studiów wyższych na kierunku lub specjalności bezpieczeństwo i higiena pracy. Jaki jest zatem cel studiów podyplomowych?

Celem studiów podyplomowych jest podnoszenie i aktualizacja wiedzy z danej dziedziny, dlatego też o przyjęcie na studia podyplomowe powinny starać się osoby z dyplomem magisterskim studiów wyższych na kierunku bhp, na kierunkach i specjalnościach w pokrewnych dziedzinach lub osoby posiadając doświadczenie zawodowe bhp. Jeżeli spełniony jest powyższy warunek, to odpowiedź na pierwsze pytanie jest twierdząca.

Odpowiedź na pytanie drugie powinna być negatywna. Rozporządzenie dopuszcza możliwość uzyskania uprawnień starszego inspektora do spraw bhp bez doświadczenia zawodowego, ale dana osoba nie powinna być zakwalifikowana na studia podyplomowe, jeżeli nie udokumentowała wiedzy nabytej lub wyuczonej z zakresu bhp. Z drugiej jednak strony - każdy ma prawo do podnoszenia własnej wiedzy, nie musząc jednocześnie wykorzystywać uzyskanego dyplomu ukończenia studiów podyplomowych do ubiegania się o kwalifikacje pracownika służby bhp. Stan taki jednak komplikuje interpretację rozporządzenia. Proponuję zmianę tego przepisu i uwzględnienia studiów podyplomowych w wymaganiach kwalifikacyjnych tylko w sytuacji wykazania się doświadczeniem zawodowym w zakresie bhp.

Odpowiadając na trzecie pytanie, trzeba podkreślić, że na studiach podyplomowych powinna być przekazywana wiedza na poziomie wyższym niż przeciętne wymagania stawiane służbie bhp. Studia podyplomowe nie mogą być traktowane jako przygotowanie absolwenta do wykonywania zadań tej służby. Studia podyplomowe mają pogłębić wiedzę absolwenta i umożliwić mu wprowadzenie najnowszych osiągnięć z zakresu bhp do praktyki zawodowej. Dlatego też studia podyplomowe powinny mieć charakter specjalistyczny i dotyczyć wybranych obszarów bhp, np. higieny przemysłowej, zarządzania bhp, ryzyka zawodowego, technik zwalczania zagrożeń itp.

Wyczerpanie wszystkich zagadnień mieszczących się w zakresie bhp na studiach podyplomowych jest niemożliwe. Argumentem za taką interpretacją jest liczba godzin programów nauczania:

-technik bhp od 950 do 1000 godzin lekcyjnych (szkoła policealna dla dorosłych),

-kierunek bhp - około 2000 godzin przedmiotów kierunkowych (prognoza)

-specjalność bhp - około 1000 godzin przedmiotów kierunkowych i specjalistycznych,

-studia podyplomowe - około 200 godzin lekcyjnych.

Studia, nie studium

Problemy programowe powodują chaos w nazewnictwie studiów. Pojawiają się nazwy studium podyplomowe lub studia podyplomowe. Studium podyplomowe jest to zdobywanie wiedzy lub umiejętności po uzyskaniu dyplomu (np. studium pedagogiczne - zdobywanie uprawnień do wykonywania zawodu nauczyciela). Studia podyplomowe są prowadzone przez uczelnię wyższą lub instytucję do tego uprawnioną.

Nowelizacja rozporządzenia z pewnością przyczyni się do powstania kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy w szkołach wyższych. Jest to dobry objaw i szansa na wzrost prestiżu pracowników służby bhp. Zanim jednak do tego dojdzie, należy oczekiwać wśród organizatorów studiów podyplomowych zażartej dyskusji, który program jest lepszy. Wskazywane w tym artykule problemy mogą doprowadzić do skrajności - pracownicy, posiadający wieloletnie doświadczenie zawodowe, w celu utrzymania zajmowanych stanowisk będą musieli spakować tornistry i udać się na studia podyplomowe, na których dowiedzą się co zawiera rozdział dziesiąty kodeksu pracy i jak wypełniać statystyczną kartę wypadków.

Zygmunt T. Niczyporuk
Autor jest profesorem Politechniki Śląskiej,
kierownikiem Katedry Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
na Wydziale Organizacji i Zarządzania.

Dodaj swój komentarz

MIK: komentarz jest tylko jeden,ktoś nie pomyślał a wymyślił,mało tego-(2005-05-26)

AKsel: Popieram Pana prof. Niczyporuka. Najpierw odpowiednie programy nauczania i(2005-05-27)

Amper.: To prawda z tymi studiami podyplomowymi, tam nie ma(2005-05-27)

Amper.: Należą się słowa podziękowania Panu Profesorowi za tak wyczerpującą(2005-05-27)

Obserwator: Jeżeli jest tak duże zaintresowanie studiami BHP, lub chcą(2005-05-28)

Profesjonalista: Ludzie, wy chba nie umiecie czytać. W rozporządzeniu w(2005-05-30)

Gabi: W pełni popieram Pana prof. Niczyporuka - najpierw programy,(2005-05-30)

AKsel.: Nie rób z siebie bałwana - profesjonalisto, albo zmień(2005-05-30)

Profesjonalista: Niektóre uwagi Pana prof. Niczyporuka do mnie trafiają, ale(2005-05-30)

Amper: Do Gabi. Uważm,że program studiów na mojej Uczelni jest dobrze przygotowany i dający niezły "kawałek'wiedzy.Już kiedyś pisałem jakie są przedmioty na specjalności bezpieczeństwo i higiena pracy, ale przytoczę je jeszcze raz: Język obcy,Podstawy ekonomii,Prawo gospodarcze,Podstawy organizacji i zarządzania,Matematyka z elementami statystyki,Fizyka,Chemia,Biologia i Ekologia, Geometria wykreślna i grafika inżynierska, Informatyka z grafiką komputerową, Mechanika płynów,Technika cieplna,Geodezja i fotometria,Mechanika budowli,Techniki ochrony środowiska.Przedmioty kierunkowe:Materiałoznastwo,Hydrologia,meteorologia i klimatologia,Budownictwo i konstukcje inżynierskie,Inżynieria elektryczna.Przedmioty specjalistyczne:Podstawy socjologii i psychologii pracy,Zapis konstrukcji,zarządzanie jakością,Ergonomia stanowiska pracy,Fizjologia i bimechanika pracy,Niezawodność układów technicznych,Wypadkoznastwo,Zagrożenia bilogiczne, Ocena ryzyka zawodowego,Prawna ochrona pracy,Obiekty budowlanye i pomieszczenia pracy,Zakładowy system bezpieczeństwa pracy, Techniczne bezpieczeństwo pracy,Pomiary w bezpieczeństwie pracy,Ochrona ppoż. i p.wybuchowa,Katastrofy przemysłowe,Ratownictwo zakładowe,Dydaktyka w szkoleniu BHP. Nic dodać nic ując tylko się uczyć i nie wynajdywać coraz to nowszych problemów, aspektów tej sprawy.Myślę, że student po przejściu tej ścieżki będzie teoretycznie przygotowany do swojej pracy, a reszta w zakładzie pracy. Z poważaniem Amper. (2005-05-30)

Amper.: Do profesjonalisty. Zgadzam się z tym, że można uczyć się samemu w formie tzw. "Distance Edukation"ale jest do tego niezbędny program i materiały dydaktyczne, tak przygotowane by uczący się mógł krok po kroku pogłębiać swoją wiedzę.Uczelnie muszą być przygotowane na obsługę takiej formy nauki,na ich egzaminowanie itp.Jak narazie to są dopiero marne początki i przwdopodobnie bez umocowań prawnych, co do tej formy kształcenia (2005-05-30)

Pracodawca: Nareszcie obiektywna opinia w tej bulwersującej sprawie! Dziękuję Panie Profesorze! Korzystając z ustawowego czasu (5 lat) na uzupełnienie kwalifikacji poczekajmy na nowelizację i właściwe wytyczne programowe kształcenia podyplomowego w dziedzinie BHP. Spiesząc się możemy tylko stracić (niemałe) pieniądze i czas !!! (2005-05-30)

behapol: W nawiązaniu do poprzednich opinii co teraz z polonistami, ekonomistami, pedagogami posiadającymi ukończone studia podyplomowe np. na Politechnice Warszawskiej , a posiadajacymi mniej wiedzy od każdego technika BHP. Co ze studiami podyplomowymi w czasie wakacji w Krakowie jakie to będzie dawało uprawnienia i do czego to naciąganie. Może organizatorzy studiów z Politechniki wyjąśnią czym kierowali się przy naborze. (2005-05-30)

AKI: Zwracam się do redaktora naczelnego ATESTU z pytaniem, czy już coś wiadomo o wydłużeniu czasu z 5 do 10 lat na uzupełnienie wykształcenia kierunkowego? Czytając wypowiedzi bhp-owców jestem utwierdzony w przekonaniu, że należy przeznaczyć co najmniej 10 lat na "dogranie" wszystkich aspektów szkolenia pracowników służby bhp. Może najpierw powiniśmy zastanowić się nad tym, jaką rolę ma spełniać nowoczesny bhpowiec w nowoczesnej firmie, a później ustawić program szkolenia i dopasować odpowiednią kadrę dydaktyczną. A może dopuścić bhpowców z dużym doświadczeniem zawodowym do zdawania egzaminu eksternistycznego z opłatą tylko za egzamin. Dzisiejsza wiedza wielu pracowników służby bhp jest większa niż wynika to z problematyki niejednej uczelni. (2005-05-31)

Specjalista: Do AKI Chyba coś się pomyliło. Nalęży skończyć z uprawnieniami za pieniądze, trzeba zabrać się za naukę a nie zdeobywać papiery za łapówki. W BHP powinni pracować wykształceni ludzie a nie ludzie z przypadku za pieniądze bez trzeźwego myślenia tacy co tylko potrafią napisać zwykłe pismo i to nieraz bez ładu i składu (2005-05-31)

AKI: Do specjalisty! Czytaj chłopie to co napisane. Wypowiedziałem się wyraźnie, że należałoby wydłużyć do 10 lat okres dopasowania uczelni, programów i wykładowców. W tym okresie dotychczasowi bhpowcy mogliby uzupełnić wykształcenie kierunkowe. Wielu dotychczasowych bhp-owców mających wykształcenie wyższe lecz bez "kierunkowego" można zaliczyć autentycznie do specjalistów w swej branży. Wiedzę na pewno mają wyższą niż tę, którą mogliby uzyskać robiąc "papier" na uczelni z obecnie obowiązującym programem. Dałem propozycję, że jeżeli nie ma innych pomysłów to należałoby przeprowadzić egzamin eksternistyczny dla dotychczasowych pracowników służby bhp. I oto tylko chodzi. (2005-05-31)

Profesjonalista: AKI - redaktor ci nie pomoże, nie będzie żadnego przedłużania do 10 lat. Pięć lat to bardzo długi okres. Studnia inżynierskie skończysz w 4 lata. Życie biegnie szybko, tak szybko że nawet w polityce nie robimy już planów 10 -letnich. (2005-05-31)

KP: Profesjonalista jest tak bardzo zadowolony z noewgo rozporządzenia, że pogubił się w swoich wywodach kompletnie. Otóż nie dopuszcza płatnych egzaminów eksternistycznych dla doświadczonych BHP-owców widząc w tym niebezpieczeństwo łapownictwa a zapomniał, że cały system szkolnictwa wyższego czy to inzynierskiego czy też podyplomowego - dla osób dorosłych - jest odpłatny. Wszak nikt nawet nie myśli o tym aby zaproponować system ksztalcenia bezplatnego. A więc Profesjonalista ma rozdwojenie jaźni - raz widzi innym razem nie widzi wszechowładniającej korupcji. Z uwagi na brak możliwości powszechnego (nie tylko w dwóch prywatnych uczelniach na południu Polski i w CIOP) i ujednoliconego zrealizowania wymagań nowego rozporządzenia okres na uzupelnienie wyksztalcenia winien być wydlużony do co najmniej 10 lat. Ale zgadzam sie , że to śmiesznie wyglada. Jest to zasługą naszych prawodawców, którzy tworząc przepisy co do wymogów kwalifikacyjnych sami takich wymogow nie spelniają. Chciałbym wiedzieć jakie wyksztalcenia kierunkowe mają ci którzy takie wymogi określili. A może by tak od siebie najpierw zaczęli. Tak więc najrozsądniej bedzie wycofać się z bzdurnego zapisu w ogóle. (2005-05-31)

Profesjonalista: Do KP : chłopie, ty różnymi drogami próbujesz obejść regulacje zawarte w nowym rozporządzeniu. A to popierasz wydłużenie okresu na podnoszenie kwalifikacji, a to proponujesz egzaminy eksternistyczne dla behapowców z dużym doświadczeniem. A może byś tak lepiej poszukał sobie już dziś uczelni na której uzypełnisz sobie twoje długoletnie doświadczenie mam nadzieję nie tak długoletnim kształceniem. Pomyśl szybko od 1 lipca 2005r zegar odliczający pięć lat startuje. (2005-06-01)

AKI: Do profesjonalisty. Podaj, w jakiej dziedzinie jesteś profesjonalistą? i z jakim astażem w służbie bhp, bo nie sądzę, że jesteś bhp-owcem. (2005-06-01)

Amper.: Drodzy Państwo dziś buszując po internecie znalazłem "fantastyczną ofertę"(2005-06-01)

BHP: W nawiazaniu do poprzedniej wypowiedzi Wydział Mechaniczny Energetyki i(2005-06-01)

KP: Profesjonalista w swym zacietrzewieniu gubi się w tym co(2005-06-01)

AKI: do KP. Cieszę się, że masz poglądy zbliżone do(2005-06-02)

AKsel: Już nikt nie chce się wypowiedzieć w sprawie służby(2005-06-16)

MM: Tyle zostało powiedziane, rzeczowo i do dyskusji. Cóż jeszcze(2005-06-17)

Niczyporuk Z.: Szanowni Państwo Bardzo się cieszę, że artykuł wzbudził zainteresowanie.(2005-06-20)

Andrzej: Panie Profesorze, Rozwiązania systemowe i programowe- jakie? Proponuję: Wprowadzić(2005-08-31)

uchacha: Jeżeli miernota i badziewie wymysliło taki przepis, a do(2005-09-01)

jan: absolwent technikum mechanicznego, 5lat nauki przedmiotów technicznych od materiałoznawstwa(2005-09-01)

Stojący nieco "Z boku": Widzę, że temat jest niezwykle gorący. Muszę powiedzieć, że(2005-09-14)

Urzędnik.: Pan Z.Niczyporuk;Wojewoda Marek Kempski wysłał do prezesa WUG-W.Bradeckiego i(2006-01-28)

Niczyporuk: W żadnym dochodzeniu ani śledztwie nie uczestniczyłem. Natomiast tragedia(2006-02-04)

R.Czaplikowski: Tekst do Pana profesora ulotnił się-czemu ///?(2006-02-15)

naaan: Czy pracodawca może mi już teraz powierzyć pełnenie zadań(2006-04-26)

Gudalewicz: Panie Czaplikowski - ja nie rozumiem, jak to mógł(2006-05-15)

R.Czaplikowski: Panie Gudalewicz na Śląsku mówją -"...Jak masz pecha to(2006-05-23)

Florek: Panie Czplikowski - w Warszawie muwią, że górale najlepiej(2006-07-22)

paweł szpetnar: Zgadzam się z Panem profesorem tylko chodzi o to,(2008-07-02)

Niczyporuk: Szanowny Panie ! Od ponad 30 lat zajmowałem się(2008-07-07)

szpetnar paweł: Niestety Panie profesorze ludzie muszą posiadać jakąś wiedzę i(2008-12-28)

Maciej Ś.: Panie "szpetnar", to pańskie "senu largo" jest chyba jednak(2008-12-28)

Zbigniew .W: Panie ,,Macieju'' ,,Ś'' ,,sensu stricte'' nie zrozumiał Pan widocznie(2009-02-20)

Zbigniew .W: Nieprawdaż Panie(2009-02-20)

Maciej Ś.: Ja, Maciej Ś. , często wpisujący swoje poglądy na(2009-02-20)

Maciej Ś.: Ja, Maciej Ś., uważam, że pan prof. Niczyporuk w(2009-02-21)

Zbigniew .W: A ja myślę Panie Maćku, że Pan profesor Niczyporuk(2009-02-21)

Maciej Ś.: Odniosłem się do "studium" i do "studiów podyplomowych". Pan(2009-02-21)

Maciej Ś.: Oto "wizjonerski" przykład - > (cyt.) "dj: W przyszłym(2009-02-22)

Zbigniew .W: Dziękuję Panie Maćku i pozdrawiam,(2009-02-22)

pimpek: Panie profesorze,aż mnie "serce ścisneło z radości" . Może(2009-05-19)

Maciej Ś.: "pimpek" - masz kompleksy, ale nie masz wyższego wykształcenia.(2009-05-19)

Dodaj swój komentarz