[Najnowszy numer] [Prenumerata] [Spis treści]     

Kierunek bhp
- to nie wystarczy

Powszechnie znane dane statystyczne mówią, że ponad 53% wypadków spowodowanych jest przez nieprawidłowe zachowanie pracownika, a tylko 12% przez czynnik materialny. Przeczy to koncepcji kształcenia - przekonaniu, że dobry behapowiec to przede wszystkim inżynier.

Zygmunt Niczyporuk

Rys. Sabina Antoniszczak

Nowelizacja rozporządzenia o służbie bhp spowodowała duże zainteresowanie studiami bhp. Zamieszczony w nr 2/2006 ATESTU wykaz uczelni prowadzących studia w zakresie bhp jest imponujący. Czasami zastanawiam się, jak to jest możliwe, i jak długo to potrwa. Artykuł "Behapowiec co najmniej docentem" (ATEST 6/2005) mimo swojej sarkastycznej wymowy wcale nie jest śmieszny. Czasy, w których obowiązywało hasło "nie matura lecz chęć szczera zrobi z ciebie oficera" (behapowca) należą do przeszłości. Jednak wcześniejszy łatwy dostęp do zawodu pracownika służby bhp spowodował jego deprecjację. Niewielu ludzi ze stopniami i tytułami naukowymi wpisuje w swój zakres zainteresowań bezpieczeństwo i higienę pracy. W bazie danych "Nauka polska" (http://bazy.opi.org.pl/), która zawiera katalog ludzi nauki (około 90 000 nazwisk) znalazłem 16 takich osób, łącznie z emerytami i osobami już nieżyjącymi. Z tego 6 osób reprezentowało Politechnikę Śląską, 3 - CIOP. Nie traktuję tego jako przypadek, tylko wyraźny sygnał o różnorodności zainteresowań i specjalności osób pretendujących obecnie do wyrażania poglądów i opinii w sprawach bhp. Na bhp znają się wszyscy, począwszy od polonistów, a skończywszy na absolwentach studiów inżynierskich. Gorąca dyskusja prowadzona na łamach ATESTU i szeroka oferta studiów jest tego najlepszym dowodem.

Jakie wykształcenie?

Mimo szerokiej oferty edukacyjnej, brakuje wciąż odpowiedzi na pytanie: jakie wykształcenie powinien mieć pracownik służby bhp?

Zakres działania służby bhp jest dość szeroki - 22 zadania wymieniono w rozporządzeniu RM z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (DzU nr 109, poz. 704 ze zm.). Jednak dokładna ich analiza wskazuje, że tylko w części dotyczą one wyłącznie tej służby. W pozostałych działaniach służba bhp współpracuje z innymi osobami lub jednostkami. Przygotowując standardy nauczania, należy zapewnić takie treści programowe, które umożliwią wykonywanie wszystkich obowiązków pracownika służby bhp.

W procesie nauczania należy przekazać wiedzę i umiejętności z następujących obszarów:

1. Prawo pracy i inne akty prawne bhp.

2. Metody oceny i zwalczania zagrożeń.

3. Organizacja pracy służby bhp.

4. Higiena przemysłowa.

5. Ergonomia.

6. Zarządzanie i organizacja pracy.

7. Środki ochrony osobistej i zbiorowej.

8. Metody badania wypadków i chorób zawodowych.

9. Metody oceny ryzyka zawodowego.

10. Podstawy metrologii.

11. Ochrona środowiska.

12. Elementy psychologii i socjologii pracy.

13. Metody i techniki szkolenia.

14. Promocja zdrowia i bezpieczeństwa.

Wykaz tych przedmiotów nie jest pełny, ponieważ otwartym problemem są zagadnienia techniczne. Często mówi się, że behapowcem może być tylko inżynier. Nie podlega dyskusji, że znajomość podstaw inżynierii wytwarzania lub eksploatacji środków technicznych jest konieczna. Dlatego do podanej powyżej listy należałoby dołączyć takie przedmioty, jak:

15. Materiałoznawstwo.

16. Technika wytwarzania.

17. Podstawy technologii chemicznej.

Każdy standard kształcenia zawiera dla danego kierunku zbiór tzw. "przedmiotów podstawowych". Jeżeli prowadzone są studia, w wyniku których uzyskuje się tytuł inżyniera, to podstawowym kryterium w procesie nauczania jest przeznaczenie co najmniej 50% godzin dydaktycznych na przedmioty techniczne w formie wykładu, laboratoriów, ćwiczeń lub projektu. Kryterium to jest ściśle przestrzegane przez Państwową Komisję Akredytacyjną. Dlatego wiele uczelni ma problem z ich spełnieniem, zwłaszcza na takich kierunkach, jak zarządzanie i inżynieria produkcji. Z drugiej strony, istnieje naturalna skłonność do wprowadzania do programów studiów przedmiotów, będących obszarem zainteresowania kadry dydaktycznej danej uczelni. Uwarunkowania te powodują, że obecnie pod pojęciem "specjalność bhp" mogą być i są przekazywane różne treści merytoryczne.

Jednak, jeżeli uczelnia chce kształcić behapowców, to w pierwszej kolejności musi nauczyć ich wykonywania zawodu, a więc realizowania zadań służby bhp. Pogląd ten nie dla wszystkich jest przekonujący i dlatego chętnie tworzone są specjalności z pogranicza bhp i techniki zwalczania zagrożeń. Łączy się w nich np. zadania służby bhp z obowiązkami konstruktorów oraz producentów maszyn i innych urządzeń technicznych. Trzeba te rzeczy rozdzielić i powołać dwa kierunki nauczania: bezpieczeństwo i higiena pracy oraz inżynieria bezpieczeństwa (patrz wykres).

Dwa kierunki

Na kierunku inżynieria bezpieczeństwa przyszli inżynierowie, pracownicy biur projektowych i fabryk będą uczyć się jak konstruować bezpieczne środki techniczne - zgodnie z wymaganiami m.in. art. 215 kodeksu pracy.

Natomiast kierunek bezpieczeństwo i higiena pracy przeznaczony byłby dla przyszłych pracowników służby bhp.

Studia podyplomowe miałyby za zadanie uzupełnienie wiedzy szczegółowej, dotyczącej konkretnych zagadnień. Można również rozpatrywać możliwość studiowania kierunku inżynieria bezpieczeństwa i następnie wyrównywania różnic programowych dla kierunku bhp - lub odwrotnie.

Pierwszym krokiem jest opracowanie standardów nauczania dla proponowanych kierunków. Wiem, że proces tworzenia standardu nauczania dla kierunku bhp jest zaawansowany. Myślę, że dla kierunku inżynieria bezpieczeństwa jest również możliwy, ale chyba trudniejszy. Wyodrębnienie kierunku bhp oznacza ograniczenia dla kierunku inżynieria bezpieczeństwa. Treści programowe nie mogą się powtarzać. Można tutaj skorzystać z przykładu kierunków ochrona środowiska i inżynieria środowiska.

Uporządkowanie problematyki kształcenia na poziomie wyższym obniżyłoby stopień nieuzasadnionych emocji towarzyszących dyskusjom na ten temat. Każdy zawód jest ważny, a o skuteczności jego wykonywania świadczą na ogół osiągane wyniki. Twierdzę, że stworzenie kierunku inżynieria bezpieczeństwa byłoby dobrze przyjęte przez pracowników naukowych politechnik, ponieważ już obecnie niektórzy z nich deklarują takie zainteresowania, a dorobek naukowy wielu z nich ma więcej wspólnego z inżynierią niż z bhp.

Prof. Zygmunt Niczyporuk
Kierownik Katedry Zarządzania Środowiskiem i Bezpieczeństwem
w Politechnice Śląskiej

Dodaj swój komentarz

behapert: najlepszym rozwiązaniem problemu byłoby wprowadzenie inżynierskich studiów stacjonarnych, wieczorowych(2006-06-26)

inż.bhp: Szanowny Panie Profesorze, z uwagą śledzę pana arykuły i(2006-06-26)

Niczyporuk: Zanim odpowiem na Pana komentarz, bardzo proszę o podanie(2006-06-27)

inż.bhp: Witam Pana Profesora,ukończyłem studia na kierunku inżynieria środowiska w(2006-06-27)

Niczyporuk: Proszę o zapoznanie się ze standardami kształcenia dla inżynieri(2006-06-27)

obserwator: Zapoznałem się z tym standardem. Jest 2400 godzin. Program(2006-06-27)

inż. bhp: Witam Pana Profesora, znam te standardy ale miałem to(2006-06-28)

obserwator: Widać, z wypowiedzi że nailepiej by było żeby inżynier(2006-06-28)

inż.bhp: Tak Obserwator, ty nasz świetą rację, jeżeli to ma(2006-06-28)

Mariusz: Moim zdaniem to zależy od profilu firmy w jakiej(2006-06-28)

Niczyporuk: Do inż.inżynierii środowiska. Szanowny Panie jest typowym przedstawicielem coraz(2006-06-28)

obserwator: Wnioski Pana profesora sa słuszne i nie do podważenia. Teraz można tylko oczekiwać, które ze stowarzyszeń wystąpi do MNiSW o opracowanie standardowych programów w zakresie BHP - bo to która uczelnia nastepnie wprowadzi standady MNiSW to juz od niej zależy.Stowarzyszenie ogólnopolskie pracowników słuzb BHP w oparciu o opinie profesora powinno wystapić do rady ministrów ,rzecznika praw obywatelskick o uchylenie niezgodnego z prawem zapisu rozporządzenia w sprawie służby BHP. Dokumenty ukończenia studiów podyplomowych lub innych wydane przez różne uczelnie w oparciu o niezatwierdzone przez MNiSW programy nauczania nie stanowią prawnej podstawy ukończenia studiów o kierunku bezpieczeństwo i higiena pracy. Pozdrawiam (2006-06-28)

inż.bhp: Szanowny Panie Profesorze, celem mojej duskusji nie jest denerwowanie się i zaprzeczanie ,że nie jestem inżynierem inżynierii środowiska. Zgadzam się z tym, że jestem inż. inżynierii środowiska bo to co nas otacza jest niezaprzeczalnie środowiskiem i do takiego kierunku bez mojego udziału zostałem przypisany, ale niezaprzeczalnym jest też fakt,że program studiów przygotowuje do pełnienia funkcji Służby BHP. Ten program był rekomendowany przez Stowarzyszenie Pracowników Służby BHP, których członkowie pracują w tych służbach i wiedzą najlepiej tu w zakładach pracy jaka wiedza i umiejętności są potrzebne do wykonywania tego zawodu. Niespotkałem się z tym by jakiś pracodawca oceniał pracownika po opisie sylwetki absolwenta, może tak się dzieje na uczelniach , w ośrodkach badawczych ale nie w zakładzie pracy, ale mogę również się mylić w tej ocenie sytuacji. Pracodawca chce mieć fachowca, który sobie poradzi z problematyką z zakresu bhp w jego zakładzie. Tak naprawdę to przypisanie do inżynierii środowiska nie jest do końca błędne, bo obejmuje szerszy zakres wiedzy niż tylko bhp.Odnoszę wręcz wrażenie po tej dyskusji i głębszym przemyśleniu, że utworzenie samodzielnego kierunku bhp, troche go osłabi bo i tak będzie to " zlepek " korzystający z dorobku innych dziedzin nauki. Panie Profesorze dziś w zakładzie pracodawca chce by bechapowiec posiadał wiedzę również zakresu ochrony środowiska i ppoż i mógł czynnie pełnić funkcie w tym zakresie. Pan jako pracownik naukowy widzi to przez pryzmat nauki, ale my bhpowcy musimy zmagać się z zagrożeniami, kontrolami, niezrozumieniem pracodawców i coraz częściej brakiem pracy pomomo specjalistycznego wykształcenia. Pozdrawiam i życzę powodzenia w tworzeniu kierunku bhp (2006-06-28)

Niczyporuk: To prawda, że BHP jest zbiorem różnych dziedzin nauki. Druga prawdą jest, że programy nauczania nie zawsze odpowiadają standardom nauczania a często mają charakter koniunkturalny. W roku 2004 było około 10 jednostek prowadzących studia podyplomowe. Obecnie jest ich ponad 40. Jeżeli zgodzimy się na to aby specjalność na dowolnym kierunku była traktowana jako specjalność BHP zgodna z wymaganiami Rozporządzenia to za kilka lat nie będzie potrzeby niczego zmieniać. Liczba absolwentów różnych form kształcenia kilkakrotnie przekroczy potrzeby rynku. Pracodawca zatrudni znajomego "polonistę" po studiach podyplomowych BHP i ukończonym kursie dla służb BHP. Czy o taką perspektywę chodzi ? (2006-06-28)

Mariusz: witam Wiem, że nie lubicie ludzi po podyplomówkach ;-), ale mam do Państwa prośbę. Prosze o wypowiedzenie się w temacie: http://www.atest.com.pl/forum,4b5cc9fc1? ukończyłem podyplomówkę i nie twierdzę że nadaję się na behapowca w stoczni, kopalni węgla czy hucie szkła lub metalu, ale mogę stwierdzić, że w małej firmie sobie poradzę jako behapowiec. Na dzień dzisiejszy jest wiele osób z doświadczeniem, bez żadnej szkoły z ukończonym jedynie kursem dla służb BHP które zaczynały od niczego, właśniei tak jak ja. Poza tym pracodawca w firmie gdzie występują trudne warunki i jest wiele zagrożeń dla życia i zdrowia np kopalnia będzie szukał właśnie BHPowca z wiedzą inżynieryjną, taką jakiej ja nie posiadam i osobę taką jak ja odrzuci w procesie rekrutacji, więc obawy, że rynek się nasyci są moim zdaniem bezzasadne - dobrzy BHPowcy zostaną na rynku pracy, Ci słabsi po prostu będą mieli kolejny niepotrzebny papierek Pozdrawiam serdecznie (2006-06-29)

Mariusz: test (2006-06-29)

Mariusz: Witam Proszę Państwa o zapoznanie się z moim postem i opinie: http://www.atest.com.pl/forum,4b5cc9fc1? (2006-06-29)

Mariusz: Ucięło mi poprzedni wpis więc piszę jeszcze raz: wiem, że nie lubicie Państwo takich jak ja: po podyplomówce ;-) nie twierdzę, że z wiedzą jaką mam mógłbym być BHPowcem w stoczni, hucie, czy kopalni, ale w małej firmie sobie poradzę. kiedyś bhpowcy zaczynali pracę jedynie po kursie dla służb BHP - którego program był podobny do programu obecnych podyplomówek i dziś są dobrymi fachowcami (nie wszyscy, ale jeśli śledzą na bierząco zmiany prawne to są dobrzy) - dlaczego ja miałbym sobie nie poradzić. co do wiedzy inżynieryjnej: jeśli pracodawca w kopalni itp będzie szukał pracownika do działu BHP to sam zweryfikuje moją wiedzę, stwierdzi, że nie mam wiedzy inżynieryjnej i mnie po prostu nie przyjmie co do przepełnienia rynku BHPowcami "polonistami po podyplomówce" to będzie tak, że dobrzy utrzymają się na szczycie, natomiast partacze będą po prostu osobami z kolejnym zbędnym świstkiem w ręku ;-) (2006-06-29)

obserwator: Mamy ustrój demokratyczny i każdy wybiera szkołę uczelnie jaką chce i za ile.Jest tylko problem, które zaswiadczenia i dyplomy sa chonorowane w świetle prawa i gdzie, a to już odrębna sprawa. Papiery nie gwarantuja zatrudnienia. (2006-06-29)

obserwator: Kierunki studiów określone zostały w załączniku do rozporzadzenia Ministra Edukacji Narodowj i Sportu z dnia 28 marca 2002 r. nazwy są określone w załączniku jak mówi paragraf 7. Bezpieczeństwa i higieny pracy tam nie ma . To o jakim kierunku mówimy. To, że uczelnie dopisują sobie bezpieczeństwo i higiena pracy to nie jest zabronione. (2006-06-29)

Niczyporuk: Od ponad 10-lat prowadzę studia podyplomowe z zakresu BHP. Problemów nie miałem do czasu wejścia Rozporządzenia. Podstawowy problem obecnie jest coraz bardziej zróżnicowany poziom wiedzy słuchaczy. Przedtem słuchaczami byli pracownicy służb BHP. Obecnie połowa nie ma żadnej praktyki zawodowej. Jak stworzyć program, który pogodzi wszystkich i będzie zgodny z Rozporządzeniem ? Czy ma to być kurs BHP ? (2006-06-29)

obserwator: Panie profesorze w zależności od przygotowania - wykształcenia słuchaczy musi funkcjonować kilka poziomów studiów czy to I czy II stopnia czy podyplomowych. Jest to trudne ale konieczne. Dla Kowalskiego który jest ekonomistą skończył licencjackie studia - podyplomowe studia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy musza trwać 6- 7 semestrów. Dla inżyniera o specjalności bezpieczeństwo pracy studia podyplomowe z zakresu (X) mogą trwać 2 semestry. Wynika to z tego żaden z przedmiotów studiów ekonomicznych nie pokrywa się z przedmiotami studiów technicznych w zakresie BHP może 1-2. Ciekawe kto tylko naważył takiego piwa i nie chce go wypić. Pozdrawiam. (2006-06-29)

Niczyporuk: Wizja, która przedstawiłem w artykule Atest 5/2005 (Nie ma(2006-06-29)

Mariusz: a co za tym idzie powracamy do punktu wyjścia(2006-06-30)

Student: O jakim wykształceniu mówisz(2006-06-30)

Mariusz: podyplomówkę się robi po studiach, a do zrobienia kursu(2006-06-30)

Adam : Sprawa jest bardzo prosta. Studia podyplomowe powinny być elementem(2006-06-30)

NORMALNY OBYWATEL: Nie tak dawno inspektorzy pracy i inspektorzy bhp mieli(2006-06-30)

student: Ile tych do łopatr teraz potrzeba ? To co(2006-06-30)

Agnes: Jestem pielęgniarką w Wojewódzkim Ośrodku Medycyny Pracy w Dziale(2006-07-07)

jan: Agnes, z całym szacunkiem może byś wybrała inne studia(2006-07-07)

Agnes: Ale, chcę zarabiać więcej niż(2006-07-07)

obserwator: Ukazał sie Dziennik Ustaw Nr 121 z dnia 7(2006-07-07)

Mariusz: widzę, że nadal jest jazda na ludzi po podyplomówkach,(2006-07-10)

obserwator: Szanowny Kolego nie ma żadnej jazdy tylko w świetle(2006-07-10)

Mariusz: w każdym zawodzie nabywa się praktykę, kolega obserwator jak(2006-07-11)

Agnes: Może kolega Mariusz odpowie mi na pytanie : w(2006-07-11)

anawira: O rany!!!!Im dłużej to czytam, tym bardziej się zastanawiam,(2006-07-12)

Zbyszek: Przeczytałem z uwagą Wasze komentarze i bardzo mocno się(2006-10-24)

artur: ja jestem po szkole policealnej o profilu technik bhp(2007-01-20)

ania: skończyłam właśnie technika bhp i co mam po nim(2007-03-09)

yatka: a ja nie chce byc behapowcem! A jestem, bo(2007-10-23)

nie bhp: szanowni koledzy szukam studi inż. lub mgr BHP na(2008-02-17)

Bożydar: zapraszam na Politechnikę Łódzką w sprawie "nie bhp`owca", jeżeli(2008-02-20)

fiedzia: czy wystarczy tylko studjum do sprawowania pracy(2008-04-22)

Kam: Dzień Dobry...pisze bo nie jestem zbyt dobrze poinformowana....szukam w(2010-01-14)

technik BHP: Sadze ze problem nie tkwi w tym czy(2014-11-09)

Dodaj swój komentarz